Budget 2025
Budget 2025: ભારતમાં બજેટ રજૂ કરવાની પરંપરા ઘણી જૂની છે. દેશનું બજેટ 1 ફેબ્રુઆરીએ રજૂ થાય છે અને આ વર્ષે નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ મોદી સરકારના ત્રીજા કાર્યકાળનું પહેલું પૂર્ણ-સમયનું બજેટ રજૂ કરશે. આ બજેટ ભાષણ ૧૧ વાગ્યે શરૂ થશે અને નાણામંત્રી આ વર્ષે વચગાળાનું બજેટ રજૂ કરશે, કારણ કે આ વર્ષે ચૂંટણીઓ પણ યોજાવાની છે. ચૂંટણી પછી, નવી સરકાર પૂર્ણ બજેટ રજૂ કરશે.
ભારતને ૧૫ ઓગસ્ટ ૧૯૪૭ના રોજ આઝાદી મળી અને તેના બરાબર ત્રણ મહિના પછી, ૨૬ નવેમ્બર ૧૯૪૭ના રોજ, સ્વતંત્ર ભારતનું પહેલું બજેટ રજૂ કરવામાં આવ્યું. આ બજેટ તત્કાલીન નાણામંત્રી આર.કે. દ્વારા રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. ષણમુખમ ચેટ્ટી દ્વારા પ્રસ્તુત. તે એક વચગાળાનું બજેટ હતું, જે ૩૧ માર્ચ ૧૯૪૮ સુધીના સાડા સાત મહિનાના સમયગાળાને આવરી લેતું હતું. આ બજેટમાં કુલ અંદાજિત ખર્ચ ₹૧૯૭.૨૯ કરોડ હતો, જ્યારે મહેસૂલ લક્ષ્ય ₹૧૭૧.૧૫ કરોડ હતું. આશ્ચર્યજનક વાત એ હતી કે ₹૯૨.૭૪ કરોડ, અથવા લગભગ ૪૬%, સંરક્ષણ સેવાઓ માટે ફાળવવામાં આવ્યા હતા, જે સ્વતંત્રતા પછીની તાત્કાલિક પ્રાથમિકતાઓને પ્રતિબિંબિત કરે છે.
૨૦૨૫માં, નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ નાણાકીય વર્ષ ૨૦૨૫-૨૬ માટે કેન્દ્રીય બજેટ રજૂ કરશે. આ વખતે બજેટ ૫૦ લાખ કરોડ રૂપિયાથી વધુ હોવાની શક્યતા છે, જે ગયા વર્ષ કરતાં લગભગ ૩ લાખ કરોડ રૂપિયા વધુ હશે. ભારતના બજેટની તુલનામાં પાકિસ્તાનનું બજેટ ઘણું નાનું છે. ગયા વર્ષે પાકિસ્તાનમાં ૫.૬૫ લાખ કરોડ રૂપિયાનું બજેટ રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું.નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ અને તેમના સાથીઓએ ૫૦ લાખ કરોડ રૂપિયાથી વધુનું બજેટ તૈયાર કર્યું છે જેમાં ધીમી આર્થિક વૃદ્ધિ, યુએસ ડોલર સામે રૂપિયાનું નબળું પડવું અને વપરાશની માંગમાં ઘટાડો જેવા અનેક મુખ્ય મુદ્દાઓને સંબોધવામાં આવશે. નાણાકીય વર્ષ 2024-25માં ભારતનો આર્થિક વિકાસ દર 6.4 ટકા રહેવાનો અંદાજ છે, જે છેલ્લા 4 વર્ષમાં સૌથી ઓછો વિકાસ દર હશે.
૨૦૨૪માં ભારતનું બજેટ ૪૭.૬૫ લાખ કરોડ રૂપિયા હતું, જે પાછલા વર્ષ કરતા થોડું ઓછું હતું. આ બજેટ વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની સરકારના બીજા કાર્યકાળનું સંપૂર્ણ બજેટ હતું, અને તેમાં ખેડૂતો, કામદારો અને અન્ય મહત્વપૂર્ણ ક્ષેત્રો માટે ઘણી યોજનાઓ અને જાહેરાતો કરવામાં આવી હતી.
સ્વતંત્રતા પછી ભારતના બજેટમાં ઘણા ફેરફારો થયા છે. સ્વતંત્ર ભારતનું પહેલું બજેટ ₹૧૯૭.૨૯ કરોડ હતું અને લગભગ ૪૬% સંરક્ષણ પાછળ ખર્ચવામાં આવ્યું હતું, જ્યારે ૨૦૨૪માં આ રકમ ૪૭.૬૫ લાખ કરોડ રૂપિયા સુધી પહોંચી ગઈ હતી. ભારતની વધતી જતી અર્થવ્યવસ્થા, બદલાતી વૈશ્વિક પરિસ્થિતિઓ અને વધતી જતી વસ્તીને કારણે બજેટનું કદ અનેકગણું વધી ગયું છે.
