દિલ્હી પ્રદૂષણ સંકટ: ફેફસાના ક્રોનિક દર્દીઓએ કેમ સાવધ રહેવું જોઈએ
દિવાળી પછી, દિલ્હીની હવાની ગુણવત્તા ફરી એકવાર ખતરનાક સ્તરે પહોંચી ગઈ છે. મોટાભાગના વિસ્તારોમાં એર ક્વોલિટી ઇન્ડેક્સ (AQI) 200 થી નીચે આવી ગયો છે, પરંતુ હવે થોડી રાહત દેખાઈ રહી છે, નિષ્ણાતો કહે છે કે આ સ્તર પણ સ્વાસ્થ્ય માટે સંપૂર્ણપણે સલામત નથી. આ પરિસ્થિતિ અત્યંત ખતરનાક રહે છે, ખાસ કરીને ક્રોનિક ફેફસાના રોગ, અસ્થમા, બ્રોન્કાઇટિસ અથવા ઇન્ટર્સ્ટિશલ ફેફસાના રોગ (ILD) થી પીડાતા લોકો માટે.
પ્રદૂષણ ફેફસાં પર કેવી અસર કરે છે?
AIIMS ના પલ્મોનોલોજિસ્ટ ડૉ. રણદીપ ગુલેરિયા સમજાવે છે કે દિલ્હીની હવામાં રહેલા સૂક્ષ્મ કણો – PM2.5 અને PM10 – ફેફસાંમાં ઊંડે સુધી પહોંચે છે અને બળતરા પેદા કરે છે.
“પહેલાથી અસ્તિત્વમાં રહેલા અસ્થમા અથવા COPD ધરાવતા લોકો આ કણોના સંપર્કમાં આવવાથી ફેફસાંનું કાર્ય નબળું પડે છે. આનાથી શ્વાસ લેવામાં તકલીફ, ખાંસી અને છાતીમાં જકડાઈ જવા જેવા લક્ષણો ઝડપથી વધે છે.”
ડૉ. ગુલેરિયાના મતે, ક્રોનિક ફેફસાના રોગવાળા દર્દીઓએ નવેમ્બર અને ડિસેમ્બર દરમિયાન ઓછામાં ઓછા 2 થી 3 અઠવાડિયા માટે અત્યંત પ્રદૂષિત વિસ્તારોથી દૂર રહેવું જોઈએ.
WHO ના અહેવાલ મુજબ, હવામાં રહેલા નાના કણો, જેમ કે PM2.5 અને PM10, એટલા હળવા હોય છે કે તે નાક અથવા શ્વસન માર્ગમાંથી પસાર થાય છે અને સીધા ફેફસાંમાં પહોંચે છે. એકવાર ત્યાં પહોંચ્યા પછી, આ કણો બળતરા અને ઓક્સિડેટીવ તણાવનું કારણ બને છે, ફેફસાના કોષોને નબળા પાડે છે.
જો દિલ્હી છોડવું શક્ય ન હોય તો શું?
શહેર છોડવું દરેક માટે શક્ય નથી. આવી સ્થિતિમાં, ડોકટરો કેટલીક મહત્વપૂર્ણ સાવચેતીઓ લેવાની ભલામણ કરે છે:
- ઘરે HEPA ફિલ્ટર સાથે એર પ્યુરિફાયરનો ઉપયોગ કરો.
- સવારે અને સાંજે બહાર કસરત કરવાનું ટાળો, કારણ કે તે સમયે પ્રદૂષણનું સ્તર વધારે હોય છે.
- બહાર હોય ત્યારે N95 અથવા N99 માસ્ક પહેરો.
- વરાળ શ્વાસમાં લો અને નિયમિતપણે ગરમ પાણી પીવો.
- સ્નેક પ્લાન્ટ અથવા પીસ લિલી જેવા ઘરની અંદરના છોડ રાખો જે હવાને શુદ્ધ કરે છે.
પરિસ્થિતિ કેટલી ગંભીર છે?
નિષ્ણાતો કહે છે કે દિલ્હીની હવાની ગુણવત્તા આગામી દિવસોમાં વધુ બગડી શકે છે, કારણ કે સ્ટોબલ બર્નિંગ, ઠંડા પવનો અને ભેજને કારણે પ્રદૂષકો જમીનની નજીક સ્થાયી થાય છે. જો લાંબા સમય સુધી AQI 200 થી ઉપર રહે છે, તો દર્દીઓમાં ક્રોનિક ફેફસાની ક્ષમતા ઘટવા લાગે છે અને છાતીમાં ચેપનું જોખમ વધે છે.
