વાયુ પ્રદૂષણ અને હૃદય રોગ વચ્ચેનો સંબંધ
દર શિયાળામાં, દિલ્હી અને ઉત્તર ભારતના ઘણા અન્ય રાજ્યો ધુમ્મસ અને ધુમ્મસમાં ડૂબી જાય છે. લોકો ઘણીવાર ધારે છે કે તે ફક્ત ફેફસાંને નુકસાન પહોંચાડે છે, પરંતુ શું તમે જાણો છો કે પ્રદૂષણ હૃદયના સ્વાસ્થ્ય માટે એટલું જ ખતરનાક છે? નિષ્ણાતો અને સંશોધન દર્શાવે છે કે હવામાં રહેલા ઝેરી કણો અને વાયુઓ હૃદય સંબંધિત ગંભીર રોગો તરફ દોરી શકે છે.
પ્રદૂષણ હૃદયને કેવી રીતે નુકસાન પહોંચાડે છે?
ન્યૂ ઇંગ્લેન્ડ જર્નલ ઓફ મેડિસિન (NEJM) અનુસાર, હવામાં રહેલા ફાઇન પાર્ટિક્યુલેટ મેટર (PM₂₅, PM₁₀), કાર્બન મોનોક્સાઇડ, નાઇટ્રોજન ઓક્સાઇડ અને ઓઝોન જેવા વાયુઓ આપણા લોહીના પ્રવાહમાં પહોંચે છે. તે શરીરના કોષોમાં અસંતુલનનું કારણ બને છે, જેના કારણે બળતરા અને ઓક્સિડેટીવ તણાવ થાય છે.
- આ કણો ધમનીઓના આંતરિક અસ્તરને નબળા પાડે છે, જેનાથી અવરોધનું જોખમ વધે છે.
- બ્લડ પ્રેશર અનિયંત્રિત થઈ શકે છે.
- લોહી ગંઠાવાની શક્યતા વધે છે.
ઘણા કિસ્સાઓમાં, આ ફેરફારો હૃદયરોગનો હુમલો અથવા સ્ટ્રોક પણ ઉશ્કેરી શકે છે.
કયા રોગો જોખમ વધારે છે?
NEJM અને AHA સંશોધન મુજબ, વાયુ પ્રદૂષણ હૃદય સંબંધિત અનેક રોગોનું જોખમ વધારે છે, જેમ કે:
- હાર્ટ એટેક
- સ્ટ્રોક
- હાર્ટ ફેલ્યોર
- એરિથમિયા
- હાઈ બ્લડ પ્રેશર
ધ લેન્સેટ કમિશન ઓન પોલ્યુશન એન્ડ હેલ્થ (2022) અનુસાર, 2019 માં જ વિશ્વભરમાં પ્રદૂષણના કારણે 9 મિલિયન લોકો મૃત્યુ પામ્યા હતા. આમાંથી લગભગ 62% મૃત્યુ હૃદય સંબંધિત રોગો (હાર્ટ એટેક અને સ્ટ્રોક) ને કારણે થયા હતા.
ભારતની સ્થિતિ
ભારત એવા દેશોમાંનો એક છે જ્યાં વાયુ પ્રદૂષણનું સ્તર સૌથી વધુ છે. WHO ના અહેવાલ મુજબ, ઘણા મોટા શહેરોમાં એર ક્વોલિટી ઇન્ડેક્સ (AQI) ઘણીવાર “ખરાબ” શ્રેણીમાં હોય છે. આ જ કારણ છે કે મેટ્રોપોલિટન વિસ્તારોમાં રહેતા લોકોમાં હૃદય રોગ ઝડપથી વધી રહ્યો છે, જેમાં પ્રદૂષણ મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી રહ્યું છે.
