ચલણ છાપવાનું રહસ્ય: સુરક્ષા અને અર્થતંત્રનું સંતુલન
ચલણ છાપકામ એ ફક્ત એક નિયમિત વહીવટી પ્રક્રિયા નથી, પરંતુ કોઈપણ દેશ માટે વ્યૂહાત્મક અને સુરક્ષા સંબંધિત નિર્ણય છે. ચલણ ઉત્પાદન પર નિયંત્રણ માત્ર આર્થિક સ્થિરતા સુનિશ્ચિત કરતું નથી પરંતુ નકલી અને ફુગાવાને રોકવામાં પણ મદદ કરે છે. વિશ્વના મોટાભાગના દેશો પોતાનું ચલણ છાપે છે, તેમ છતાં કેટલાક રાષ્ટ્રો હજુ પણ વિદેશી પ્રિન્ટિંગ કંપનીઓ પર આધાર રાખે છે.
વિદેશી પ્રિન્ટિંગ પર આધારિત દેશો
ઘણા દેશોમાં આધુનિક પ્રિન્ટિંગ સુવિધાઓ અથવા ટેકનોલોજીનો અભાવ છે. તેથી, તેઓ તેમની નોટો માટે વિદેશી સહાય લે છે. ઉદાહરણ તરીકે, નેપાળ, બાંગ્લાદેશ અને શ્રીલંકા ચીનમાં પોતાનું ચલણ છાપે છે. ચીન, તેની અદ્યતન મશીનરી, અત્યંત સુરક્ષિત ટેકનોલોજી અને વિશાળ ઉત્પાદન ક્ષમતા સાથે, આ દેશો માટે એક વિશ્વસનીય પ્રિન્ટિંગ ભાગીદાર બની ગયું છે.
દરમિયાન, ભારત, તેની સુરક્ષા અને આર્થિક નીતિઓ પર નિયંત્રણ જાળવવા માટે તેનું ચલણ સંપૂર્ણપણે સ્થાનિક રીતે છાપે છે.
આફ્રિકામાં પરિસ્થિતિ
આફ્રિકન ખંડના 54 દેશોમાંથી લગભગ બે તૃતીયાંશ વિદેશી પ્રિન્ટિંગ કંપનીઓ પર આધાર રાખે છે. ઉદાહરણ તરીકે, નાઇજીરીયા, કેન્યા, ઝામ્બિયા અને તાંઝાનિયા જેવા દેશો બ્રિટન અને જર્મનીમાં પ્રિન્ટિંગ કંપનીઓ દ્વારા તેમનું ચલણ છાપવામાં આવે છે.
દેશો વિદેશી પ્રિન્ટિંગ કેમ પસંદ કરે છે
ચલણ છાપવાનું એક ખર્ચાળ અને તકનીકી રીતે જટિલ કાર્ય છે. તેના માટે ખાસ સુરક્ષા કાગળ, ઉચ્ચ-ગુણવત્તાવાળી શાહી, સુરક્ષા થ્રેડો અને હોલોગ્રામ જેવી અત્યાધુનિક સામગ્રીની જરૂર પડે છે.
વિકાસશીલ અથવા નાના દેશો માટે આ તકનીકોમાં રોકાણ અને જાળવણી આર્થિક રીતે પડકારજનક છે. તેથી, તેઓ ઓછા ખર્ચે ઉચ્ચ-ગુણવત્તાવાળી નોટો બનાવવા માટે તેમની નોટોના ઉત્પાદનને આઉટસોર્સ કરે છે.
જોખમો ન્યૂનતમ નથી
જોકે, વિદેશી કંપનીઓ પાસેથી ચલણ છાપવું રાષ્ટ્રીય સુરક્ષાના દૃષ્ટિકોણથી જોખમી હોઈ શકે છે. બાહ્ય પ્રિન્ટિંગ એજન્સીઓ દેશની ચલણ ડિઝાઇન, સુરક્ષા કોડ અને અન્ય સંવેદનશીલ માહિતી સુધી પહોંચ મેળવે છે. જો આ માહિતી સાથે ચેડા કરવામાં આવે છે, તો નકલી અને ચલણ લીક થવાનું જોખમ વધી શકે છે. તેથી, આવા દેશોએ પ્રિન્ટિંગ ભાગીદાર પસંદ કરતી વખતે વિશ્વસનીયતા અને ગુપ્તતાને પ્રાથમિકતા આપવી જોઈએ.
