બે દેશો વચ્ચે જ્યારે કોઈ વિવાદ થાય અને સંબંધો બગડે ત્યારે તેની કેટલી વ્યાપક અસર પડતી હોય છે તે તાજેતરના ભારત-કેનેડા વિવાદમાં જાેવા મળ્યું છે. બંને દેશોએ એક બીજાના ડિપ્લોમેટની છટણી કરી અને હવે વિઝા પર નિયંત્રણ મુક્યા છે. તેના કારણે ભારતીય સ્ટુડન્ટ્સ, વેપારીઓ, કંપનીઓ, પ્રવાસીઓ અને પરિવારો પણ પરેશાન છે.
ભારતે કેનેડાના લોકોને વિઝા આપવાનું સાવ અટકાવી દીધું છે તેના કારણે આગામી દિવસોમાં લગ્ન પ્રસંગ માટે વિદેશથી મહેમાનો આવવાના હોય અથવા કોઈ ભારત ફરવા આવવાનું હોય તેમની તકલીફો વધી ગઈ છે. હાલમાં વિઝા કન્સલ્ટન્ટ્સના ફોન આખો દિવસ રણકતા હોય છે અને અત્યારની સ્થિતિમાં હવે શું થશે તેના વિશે લોકો સવાલો કરતા હોય છે.ઈમિગ્રેશન કન્સલ્ટન્ટ સાઈરસ શેઠના કહે છે કે ગુરુવારથી તેઓ નોન-સ્ટોપ લોકોને ફોન પર જવાબ આપી રહ્યા છે. મુંબઈમાં ડિસેમ્બરમાં એક કપલના લગ્ન છે અને તેમાં ૩૦થી ૪૦ મહેમાન કેનેડાથી આવવાના હતા. હવે તેઓ ભારત આવી શકશે કે નહીં તે વિશે તેમને ચિંતા છે. બીજી તરફ કેનેડાના ડોક્ટરોનું એક ડેલિગેશન ભારતમાં કોન્ફરન્સમાં ભાગ લેવા માટે આવવાનું હતું પરંતુ હવે કાર્યક્રમ કેન્સલ રાખવો પડે તેવી શક્યતા છે.
શેઠના કહે છે કે ભારતે વિઝા પર સાવ પ્રતિબંધ મુકવાની જરૂર ન હતી. કેનેડાની વિઝા પ્રોસેસ પહેલેથી મુશ્કેલ હતી. તેના માટે લાંબી રાહ જાેવી પડતી હતી અને સાવ નકામા કારણોસર વિઝા રિજેક્ટ કરીદેવામાં આવતા હતા. હવે આગળ શું થશે તે કોઈ નથી જાણતું. ભારત અને કેનેડા વચ્ચેના હાલના વિવાદમાં ઘણા લોકોને સમજાતું નથી કે આગળ શું કરવું. કેનેડાની યુનિવર્સિટીઓ માટે એપ્લાય કરનારા સ્ટુડન્ટ પણ ચિંતિત છે. આ ઉપરાંત જેમના પરિવાર કેનેડામાં છે તેઓ પણ સ્વજનોને મળી શકે તેમ નથી. છેલ્લા કેટલાક સમયથી ભારતથી કેનેડા જતા લોકોની સંખ્યામાં મોટો વધારો આવ્યો હતો જેમાં મોટા ભાગના વિદ્યાર્થીઓ હતા.
એર કેનેડાની ડાયરેક્ટ ફ્લાઈટ હંમેશા બૂક થયેલી જાેવા મળતી હતી. કેનેડામાં હાલમાં જે ઈન્ટરનેશનલ સ્ટુડન્ટ્સ ભણે છે તેમાં ૪૦ ટકા જેટલા ભારતીયો છે. પોસ્ટ ગ્રેજ્યુએશન કોર્સ માટે કેનેડાને ફેવરિટ ગણવામાં આવે છે. હાલમાં લગભગ ત્રણ લાખ ભારતીયો સ્ટુડન્ટ વિઝા પર કેનેડામાં વસે છે. મુંબઈ સ્થિત એક ઈમિગ્રેશન કન્સલ્ટન્ટ વિરલ દોશી કહે છે કે ભારતીયો માટે કેનેડા હંમેશાથી એક સુરક્ષિત, ફ્રેન્ડલી અને એજ્યુકેશન માટે ઉત્તમ દેશ ગણવામાં આવ્યો છે. છેલ્લા ૨૪ કલાકમાં સ્થિતિ બદલાઈ ગઈ છે. મને એવા ઘણા પેરન્ટના કોલ આવ્યા છે જેઓ પૂછવા માગે છે કે કેનેડાના બદલે હવે યુકે અથવા નેધરલેન્ડ્સ જઈ શકાય કે કેમ. અન્ય એક કન્સલ્ટન્ટે કહ્યું કે જાન્યુઆરીમાં જે સ્ટુડન્ટ એડમિશન લેવાના હતા તેઓ હવે ચિત્ર થોડું સ્પષ્ટ થાય તેની રાહ જુએ છે. વિદ્યાર્થીઓ તો વિદેશ જવા માટે ઉત્સુક છે. પરંતુ તેમના વાલીઓ સ્થિતિ નોર્મલ થાય પછી તેમને મોકલવા માગે છે.
જે ભારતીય સ્ટુડન્ટ પહેલેથી કેનેડામાં ભણી રહ્યા છે તેમને પણ લાગે છે કે કંઈક ખોટું થવાનું છે. ઓન્ટારિયોની એક કોલેજમાં એક મહિનો પૂરો કરનારા એક સ્ટુડન્ટે કહ્યું કે અમારામાંથી કેટલાક વિદ્યાર્થીઓ ચિંતિત છે. અમે બધા અત્યારે અફવાઓથી દૂર રહેવાનું વિચારીએ છીએ. કેનેડિયન કોલેજ અથવા ભારતીય દૂતાવાસ તરફથી કોઈ સૂચના નથી આવી. કેનેડાને ભારતીયો માત્ર એજ્યુકેશન માટે જ નહીં, પરંતુ કાયમી વસવાટ માટે પણ પસંદ કરે છે. એક્સપ્રેસ એન્ટ્રી પોઈન્ટ બેઝ્ડ સિસ્ટમની મદદથી ઘણા ભારતીય પરિવારો કેનેડામાં સેટલ થયા છે. કેનેડામાં શીખો ઉપરાંત ભારતીયો પણ મોટી સંખ્યામાં છે. આંધ્રપ્રદેશ, પંજાબ, ગુજરાત અને તમિલનાડુથી સૌથી વધારે સ્ટુડન્ટ કેનેડા જાય છે.
