નવી દિલ્હી: બિલ્કીસ બાનો કેસ: 2002ના ગુજરાત રમખાણો દરમિયાન બિલકીસ બાનો ગેંગ રેપ કેસમાં 11 દોષિતોની સજા અને તેના પરિવારના સાત સભ્યોની હત્યાને પડકારતી અરજીઓ પર સુપ્રીમ કોર્ટ આજે પોતાનો ચુકાદો આપશે.
કેસ સંબંધિત મહત્વપૂર્ણ માહિતી:
- જસ્ટિસ બી. વી. નાગરથ્ના અને જસ્ટિસ ઉજ્જવલ ભુયાનની બેન્ચે 11 દિવસની સુનાવણી પછી, બિલ્કીસ બાનો દોષિતોની સજા માફીને પડકારતી અરજીઓ પર ગયા વર્ષે 12 ઓક્ટોબરે પોતાનો આદેશ અનામત રાખ્યો હતો.
- નિર્ણય અનામત રાખતી વખતે, સુપ્રીમ કોર્ટે કેન્દ્ર અને ગુજરાત સરકારોને 16 ઓક્ટોબર સુધીમાં 11 દોષિતોની સજા માફ કરવા અંગેના મૂળ રેકોર્ડ્સ સબમિટ કરવાનો નિર્દેશ આપ્યો હતો. ગયા વર્ષે સપ્ટેમ્બરમાં કેસની સુનાવણી કરતી વખતે કોર્ટે પૂછ્યું હતું કે શું ગુનેગારોને માફી માંગવાનો મૂળભૂત અધિકાર છે?
- સુપ્રીમ કોર્ટે અગાઉની સુનાવણી દરમિયાન ગુજરાત સરકારને કહ્યું હતું કે રાજ્ય સરકારોએ દોષિતોને માફી આપવા માટે ‘પસંદગીયુક્ત અભિગમ’ ન અપનાવવો જોઈએ અને દરેક કેદીઓને સમાજમાં સુધારા અને પુનઃ એકીકરણ કરવાની તક આપવી જોઈએ.
- આ કેસમાં, બિલ્કીસની અરજી સાથે, કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી ઓફ ઈન્ડિયા-માર્કસિસ્ટ (સીપીઆઈ-એમ)ના નેતા સુભાશિની અલી, સ્વતંત્ર પત્રકાર રેવતી લાલ અને લખનૌ યુનિવર્સિટીના ભૂતપૂર્વ વાઇસ ચાન્સેલર રૂપરેખા વર્મા અને અન્યોએ સજામાં છૂટછાટને પડકારતી પીઆઈએલ દાખલ કરી છે.
- તૃણમૂલ કોંગ્રેસના નેતા મહુઆ મોઇત્રાએ પણ સજાની માફી અને દોષિતોની અકાળે મુક્તિ સામે પીઆઈએલ દાખલ કરી છે.
- કોમી રમખાણો દરમિયાન જ્યારે તેના પર સામૂહિક બળાત્કાર થયો ત્યારે બિલ્કીસ બાનો 21 વર્ષની અને પાંચ મહિનાની ગર્ભવતી હતી. રમખાણો દરમિયાન માર્યા ગયેલા પરિવારના સાત સભ્યોમાં તેમની ત્રણ વર્ષની પુત્રીનો સમાવેશ થાય છે.
- આ બિલ્કીસ બાનો દોષિતોને ગુજરાત સરકારે ગયા વર્ષે સ્વતંત્રતા દિવસે એક અપ્રચલિત કાયદાની મદદથી મુક્ત કર્યા હતા, જેનાથી વિપક્ષ, કાર્યકરો અને નાગરિક સમાજ દ્વારા નિંદા અને આક્રોશની લહેર ફેલાઈ હતી. બિલકિસ બાનોએ કહ્યું કે તેમને રિલીઝ વિશે કોઈ માહિતી આપવામાં આવી નથી.
- એકવાર મુક્ત થયા પછી, બિલ્કીસ બાનો દોષિતોનું હીરો તરીકે સ્વાગત કરવામાં આવ્યું. તેમાંથી કેટલાક બીજેપી સાંસદ અને ધારાસભ્ય સાથે સ્ટેજ શેર કરતા જોવા મળ્યા હતા. દોષિતોમાંના એક, રાધેશ્યામ શાહે તો કાયદાની પ્રેક્ટિસ પણ શરૂ કરી દીધી હતી, જે સુનાવણી દરમિયાન કોર્ટના ધ્યાન પર લાવવામાં આવી હતી.
- ગુજરાત સરકારે 1992 ની પ્રતિરક્ષા નીતિના આધારે પુરુષોને મુક્ત કરવાની મંજૂરી આપી હતી, જે 2014 માં મૃત્યુદંડના કેસોમાં મુક્તિ પર પ્રતિબંધ મૂકતા કાયદા દ્વારા ઉઠાવી લેવામાં આવી હતી.
- બિલ્કીસ બાનો દોષિતોની ફાંસીની સજાને આજીવન કેદમાં ફેરવી દેવામાં આવી હતી. આવી સ્થિતિમાં 14 વર્ષની જેલવાસ બાદ તે કેવી રીતે મુક્ત થઈ શકે? અન્ય કેદીઓને મુક્તિની રાહત કેમ આપવામાં આવતી નથી?” સુનાવણી દરમિયાન સવાલ ઉઠાવતા સર્વોચ્ચ અદાલતે ટિપ્પણી કરી હતી કે ગુજરાત સરકાર વહેલી મુક્તિને લઈને મૂંઝવણમાં છે.
