Strike History India: હડતાળ અને વિરોધની પદ્ધતિઓનો ઇતિહાસ
Strike History India:દેશભરના ટ્રેડ યુનિયનો અને ખેડૂત સંગઠનો દ્વારા ૯ જુલાઈ, ૨૦૨૫ના રોજ દેશવ્યાપી ભારત બંધ અને હડતાળનું એલાન કરવામાં આવ્યું છે. આશરે ૨૫ કરોડ કર્મચારીઓ અને મજૂરો વિવિધ માંગણીઓ સાથે રસ્તા પર ઉતર્યા છે. આથી હવે એક મહત્ત્વનો પ્રશ્ન ઉભો થાય છે—શું હડતાળ જેવી વિરોધની આ પદ્ધતિ મુઘલ શાસનકાળમાં પણ જોવા મળતી?
મુઘલ કાળમાં હડતાળ કે વિરોધની રીત?
હકીકતમાં, મુઘલ સામ્રાજ્યમાં કામદારો માટે આજની જેમ સંગઠિત ટ્રેડ યુનિયનો કે હડતાળની કોઈ પ્રથા નહોતી. પરંતુ આનો અર્થ એ નથી કે કામદારો અને ખેડૂતો સત્તા સામે પોતાનો વિરોધ નથી કર્યો. જમીનમાલિકો અને શાસક વર્ગ દ્વારા થતા અત્યાચાર સામે મજૂરો અને કારીગરો વારંવાર નારાજગી વ્યક્ત કરતા અને પોતાનું કામ બંધ કરીને વિરોધ વ્યક્ત કરતા. આ વિરોધનો એક મોટો રૂપ સ્થળાંતર પણ હતો, જ્યાં મજૂરો ન્યાય ન મળતા અન્ય જગ્યાએ જઇને કામ શોધતા.
અકબર અને ઔરંગઝેબનો વલણ
મુઘલ શાસક અકબર ઉદાર અને ન્યાયપ્રિય રાજા માનવામાં આવતા હતા. તેમણે જમીનદારોના અત્યાચાર રોકવા માટે અનેક કાયદા લાગુ કર્યા અને ખેડૂતોની સુરક્ષા માટે કાર્ય કર્યું. જ્યારે ઔરંગઝેબની શાસનકાળમાં કરવેરા વધારવા અને ધાર્મિક દબાણ વધારવાના પગલાં લીધા, જેના કારણે લોકોમાં વિશાળ અસંતોષ ઉઠ્યો. ઔરંગઝેબના શાસન સમયે કામદારો પર કર્ફ્યુ અને દબાણ વધ્યું, જેના કારણે શાંતિ ભંગ થવાના કારણ બની.
ભારતની પહેલી હડતાળ ક્યારે અને ક્યાં?
હડતાળની પહેલાં નોંધાયેલ ઘટના ૧૮૬૨ની છે, જ્યારે બ્રિટિશ શાસન હેઠળ પશ્ચિમ બંગાળમાં હાવડા રેલ્વે સ્ટેશન પર ૧૨૦૦ રેલ્વે કર્મચારીઓએ ૮ કલાક કામ કરવાની માંગણી સાથે હડતાળ પાડી હતી. આ ભારતની પહેલી નોંધાયેલી હડતાળ ગણાય છે.
આધુનિક હડતાળ અને તેની અસર
આજના સમયમાં હડતાળ કામદારો અને કર્મચારીઓ માટે પોતાની માંગણીઓ પહોંચાડવાનો એક અસરકારક માધ્યમ છે. લઘુત્તમ પગાર વધારવા, શ્રમ કાયદા સુધારવા અને નોકરીની સુરક્ષા માટે લોકો હડતાળ પર ઉતરે છે. ૧૯૭૪માં રેલ્વે કર્મચારીઓની ૨૦ દિવસ સુધી ચાલેલી હડતાળ અને ૧૯૮૪-૮૫ના કોલસા ખાણકામ કરનારાઓની લાંબી હડતાળ દેશના અર્થતંત્ર અને રાજકારણ પર ગહન પ્રભાવ પાડી.
