RBI ની MPC બજારો, EMI અને રોકાણોને કેવી રીતે અસર કરે છે
ભારતીય રિઝર્વ બેંકની નાણાકીય નીતિ સમિતિ (MPC) દર બે મહિને નીતિગત નિર્ણયો લેવા માટે મળે છે. આ નિર્ણયો દેશના આર્થિક વિકાસ, ફુગાવા, નાણાકીય બજારો અને ગ્રાહકોના દૈનિક જીવન ખર્ચ પર સીધી અસર કરે છે. સમિતિનું પ્રાથમિક લક્ષ્ય ફુગાવાને સરેરાશ 4% ની આસપાસ જાળવવાનું છે, અને આ પ્રાપ્ત કરવા માટે, તે વ્યાજ દરો અને પ્રવાહિતા વ્યવસ્થાપન સંબંધિત પગલાં લે છે.
MPC માં કુલ છ સભ્યો હોય છે – ત્રણ RBI દ્વારા નિયુક્ત અને ત્રણ કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા નિયુક્ત નિષ્ણાતો. સમિતિ સંયુક્ત રીતે આર્થિક પરિસ્થિતિનું મૂલ્યાંકન કરે છે અને તેના આધારે નાણાકીય નીતિ નક્કી કરે છે.
MPC ના નિર્ણયોનું મહત્વ
આર્થિક નિષ્ણાત ડૉ. આસ્થા આહુજાના મતે, MPC દ્વારા લેવામાં આવેલ દરેક નિર્ણય વ્યાજ દરો, બજાર પ્રવાહિતા અને રોકાણકારોની ભાવનાને પ્રભાવિત કરે છે. વ્યાજ દરોમાં ફેરફાર મુખ્યત્વે રેપો રેટમાં વધઘટ પર આધારિત હોય છે, જે તે દર છે જેના પર બેંકો RBI પાસેથી ઉધાર લે છે.
રેપો રેટમાં તાજેતરમાં 25 બેસિસ પોઈન્ટના ઘટાડા પછી, તે ઘટીને 5.25% થઈ ગયો છે. આ:
- લોન સસ્તા થાય છે, EMI ઓછા થઈ શકે છે
- ગ્રાહકોની ખરીદ શક્તિ વધે છે
- માંગ અને રોકાણને પ્રોત્સાહન મળે છે
જોકે, નીચા વ્યાજ દરો મૂડીના પ્રવાહનું જોખમ વધારી શકે છે, ખાસ કરીને જ્યારે વિદેશી બજારોમાં વળતર ઊંચું હોય છે. આ રૂપિયાની નબળાઈ, ફુગાવો અને ચુકવણી સંતુલન (BOP) પર અસર કરી શકે છે. હાલમાં, ડોલર સામે રૂપિયો 90 ને વટાવી ગયો છે, જેના કારણે રોકાણકારોની ચિંતા વધી રહી છે.
વિવિધ ક્ષેત્રો પર અસર
- હાલના શેરબજારની પરિસ્થિતિ મિશ્ર છે – લાર્જ-કેપ શેરો મજબૂત પ્રદર્શન કરી રહ્યા છે, જ્યારે મિડ-કેપ અને સ્મોલ-કેપ શેરો દબાણ હેઠળ છે.
- માંગના અભાવે ખાનગી રોકાણ ધીમું થઈ રહ્યું છે. RBI અનુસાર, ક્ષમતાનો ઉપયોગ 75.8% પર છે, જે ઉદ્યોગોમાં વિસ્તરણની નબળી ગતિ દર્શાવે છે.
- માત્ર રેપો રેટ ઘટાડવાથી રોકાણને વેગ મળશે નહીં જ્યાં સુધી સરકારી રાજકોષીય નીતિ માંગ વધારવામાં સક્રિય ભૂમિકા ભજવશે નહીં.
ભારતમાં આવક અને બચત માળખું પણ રોકાણ પેટર્નને પ્રભાવિત કરે છે. દેશમાં ફક્ત 8-9% લોકો પાસે પૂરતી બચત છે, જે મોટાભાગે ઉચ્ચ આવક જૂથોમાં છે. મોટાભાગના મધ્યમ અને ઓછી આવક ધરાવતા જૂથો માટે બચત મર્યાદિત છે, જેના કારણે:
- મ્યુચ્યુઅલ ફંડ અને ઇક્વિટીમાં રોકાણ ઝડપથી વધી રહ્યું છે.
- નિશ્ચિત આવક યોજનાઓમાં અનિશ્ચિતતા લોકોને જોખમી વિકલ્પો પસંદ કરવા તરફ દોરી જાય છે.
