Petrol Pump: પેટ્રોલ પંપનું નેટવર્ક ૧૦ વર્ષમાં બમણું થયું, પણ શું ખરેખર આટલા બધા સ્ટેશનો જરૂરી છે?
ભારતના પેટ્રોલ પંપ નેટવર્ક હવે 100,000 ને વટાવી ગયું છે, જે છેલ્લા દાયકામાં લગભગ બમણું થઈ ગયું છે. ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં વાહનોની વધતી સંખ્યા અને ઇંધણની માંગને પહોંચી વળવા માટે રાજ્યની માલિકીની તેલ કંપનીઓએ મોટી સંખ્યામાં નવા આઉટલેટ ખોલ્યા છે. આ વિસ્તરણ સાથે, ભારત અમેરિકા અને ચીન પછી વિશ્વનું ત્રીજું સૌથી મોટું ઇંધણ રિટેલ નેટવર્ક બની ગયું છે. અમેરિકા અને ચીનમાં પેટ્રોલ પંપની સંખ્યા 110,000 થી 120,000 ની વચ્ચે છે.
પેટ્રોલ પંપ નેટવર્કના આ વિસ્તરણથી ગ્રામીણ અને દૂરના વિસ્તારોમાં ઇંધણની ઉપલબ્ધતામાં નોંધપાત્ર સુધારો થયો છે. વધુમાં, વધતી સ્પર્ધાને કારણે ગ્રાહક સેવા અને સુવિધાઓમાં સુધારો થયો છે.
પેટ્રોલ અને ડીઝલના વપરાશમાં 50% વધારો
ઇકોનોમિક ટાઇમ્સ (ET) ના અહેવાલ મુજબ, ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં સ્થિત પેટ્રોલ પંપ હવે કુલ નેટવર્કના 29% હિસ્સો ધરાવે છે, જે એક દાયકા પહેલા 22% હતો. વધુમાં, પેટ્રોલ પંપનું સ્વરૂપ પણ બદલાઈ રહ્યું છે. તે હવે ફક્ત પેટ્રોલ અને ડીઝલ સુધી મર્યાદિત નથી. CNG અને EV ચાર્જિંગ જેવી સુવિધાઓ પણ લગભગ એક તૃતીયાંશ આઉટલેટ્સ પર ઉપલબ્ધ છે.
છેલ્લા દસ વર્ષમાં, પેટ્રોલનો વપરાશ 110% અને ડીઝલનો વપરાશ 32% વધ્યો છે. આના કારણે કુલ પેટ્રોલ-ડીઝલના જથ્થામાં લગભગ 50% વધારો થયો છે. હાલમાં, સરેરાશ ડીઝલનું વેચાણ પેટ્રોલ કરતા લગભગ બમણું રહ્યું છે.
ખાનગી ક્ષેત્રની મર્યાદિત ભૂમિકા
નીતિગત સુધારા અને ખાનગી રોકાણને પ્રોત્સાહન આપવા છતાં, ખાનગી કંપનીઓ હજુ પણ કુલ પેટ્રોલ પંપ નેટવર્કના 10% કરતા ઓછા ભાગ પર નિયંત્રણ રાખે છે. રિલાયન્સ ઇન્ડસ્ટ્રીઝ પાસે આશરે 2,100 આઉટલેટ્સ છે, જ્યારે નાયરા એનર્જી પાસે આશરે 6,900 પેટ્રોલ પંપ છે. તેની તુલનામાં, સરકારી માલિકીની તેલ કંપનીઓનું વર્ચસ્વ સ્પષ્ટપણે દેખાય છે.
શું નેટવર્ક ખૂબ મોટું થઈ ગયું છે?
જોકે, બધા ઉદ્યોગ નિષ્ણાતો આ ઝડપી વિસ્તરણથી સંપૂર્ણપણે સહમત નથી. રિલાયન્સ બીપી મોબિલિટીના ભૂતપૂર્વ સીઈઓ હરીશ મહેતાએ એપ્રિલમાં જણાવ્યું હતું કે ભારતમાં ફ્યુઅલ સ્ટેશનોની સંખ્યા ખૂબ મોટી થઈ ગઈ છે અને ઘણા પંપ બિનઉત્પાદક છે. તેમણે ઇન્ડોનેશિયાને ઉદાહરણ તરીકે ટાંક્યું, જ્યાં ફક્ત 9,000 ફ્યુઅલ સ્ટેશન છે.
નિષ્ણાતો માને છે કે કંપનીઓ નવા પંપ ખોલવાનું ચાલુ રાખે છે કારણ કે તેમને ડર છે કે જો તેઓ વિસ્તરણ નહીં કરે તો હરીફો તેમનો બજાર હિસ્સો છીનવી લેશે. આ જ કારણ છે કે નેટવર્ક વિસ્તરણ માંગ કરતાં વધુ ઝડપથી થઈ રહ્યું છે.
