RBI
ભારતમાં લગ્નો પાછળ લોકો ઘણા પૈસા ખર્ચે છે. લગ્ન સરઘસોમાં પૈસા ખર્ચવાનો શોખ વધી રહ્યો છે. વરરાજાને પૈસાથી હાર પહેરાવવામાં આવે છે. જો કે, લગ્નમાં પૈસા ખર્ચવાની પરંપરા આખા દેશમાં પ્રચલિત નથી. જુદા જુદા રાજ્યોમાં લગ્નની પરંપરાઓ અલગ-અલગ હોય છે. પરંતુ આપણા માટે એ જાણવું અગત્યનું છે કે આપણે લગ્નમાં જે પૈસા ખર્ચીએ છીએ તેના પર રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI)ની માર્ગદર્શિકા શું છે.
પૈસા વેડફવા માટે કોઈ ચોક્કસ નિયમો નથી, પરંતુ પૈસાના બગાડને લઈને કેટલાક નિયમો બનાવવામાં આવ્યા છે. બેંકિંગ રેગ્યુલેશન એક્ટ, 1949ની કલમ 35A અનુસાર ચલણી નોટોનો ઉપયોગ માત્ર વ્યવહારો માટે જ થઈ શકે છે. આ કાયદા અનુસાર, સ્ટેપલિંગ, પેસ્ટિંગ, નોટોના માળા બનાવવા અને પંડાલમાં મૂકવા વગેરેની મંજૂરી નથી.
બજારમાં ₹10, ₹20 અને ₹50ની ઘણી નોટો વેચાય છે. જોકે, લગ્નમાં વરરાજાને નોટોની માળા પહેરાવવા માટે સજા કે દંડનો કોઈ નિયમ નથી. આ જ કારણ છે કે આરબીઆઈની અપીલની લોકો પર કોઈ અસર થઈ નથી. જો કે આરબીઆઈ આવી બગાડને સીધી સજા કરતી નથી, ભારતીય ચલણ કાયદા હેઠળ કેટલીક સજા આપી શકાય છે. સજા હેઠળ, જો કોઈ વ્યક્તિ ઈરાદાપૂર્વક નોટોને નષ્ટ કરે છે અથવા તોડી નાખે છે, તો તેને દંડ થઈ શકે છે. નિયમો અનુસાર તેને 6 મહિનાથી લઈને 3 વર્ષ સુધીની સજા થઈ શકે છે.
જો કોઈ વ્યક્તિ રસ્તા પર ચલણી નોટો ઉડાડે છે અને તેનાથી જાહેર આંદોલનમાં ખલેલ પહોંચે છે, તો તે ગુનો છે. કારણ કે પૈસાની લૂંટ ચલાવનારા લોકો અહીં-તહીં રોડ પર દોડે છે અને રસ્તા પર ચાલતા વાહનોની સામે આવીને ટ્રાફિકને અટકાવે છે. આવી સ્થિતિમાં તેમની સામે કેસ દાખલ થઈ શકે છે. જો આ કલમ હેઠળના આરોપો સાબિત થાય તો 200 થી 500 રૂપિયા સુધીનો દંડ થઈ શકે છે.
