UPI
ભારતના યુનિફાઇડ પેમેન્ટ્સ ઇન્ટરફેસ (UPI) એ વૈશ્વિક સ્તરે એક નવી ઓળખ ઊભી કરી છે. શનિવારે જારી કરાયેલા એક સંશોધન અહેવાલ મુજબ, 2016માં શરૂ કરાયેલ UPIએ ભારતમાં નાણાકીય ઍક્સેસ અને ડિજિટલ વ્યવહારોને સંપૂર્ણપણે બદલી નાખ્યા છે. પ્લેટફોર્મે 30 કરોડ વ્યક્તિઓ અને 5 કરોડ વેપારીઓને સીમલેસ ડિજિટલ ટ્રાન્ઝેક્શનનો અનુભવ પ્રદાન કર્યો છે. UPI ઑક્ટોબર 2023 સુધીમાં ભારતમાં કુલ રિટેલ ડિજિટલ પેમેન્ટમાં 75% હિસ્સો ધરાવે તેવી અપેક્ષા છે, જે તેની અપ્રતિમ સફળતા દર્શાવે છે.
ગામડાઓમાં પણ વધુને વધુ લોકપ્રિય
IIM અને ISBના પ્રોફેસરો દ્વારા તૈયાર કરાયેલા આ સંશોધન અહેવાલ મુજબ, UPI એ ગ્રામીણ અને શહેરી બંને વિસ્તારોમાં એકસરખું પોતાનું સ્થાન બનાવ્યું છે. સંશોધન મુજબ, સસ્તું ઇન્ટરનેટ અને ડિજિટલ ટેક્નોલોજીની ઍક્સેસે UPIને વ્યાપક રીતે અપનાવવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. આ પેપર જણાવે છે કે UPI માત્ર નાણાકીય વ્યવહારોને સુલભ બનાવી રહ્યું નથી, પરંતુ વંચિત વર્ગ માટે ઔપચારિક લોનનો માર્ગ પણ ખોલી રહ્યું છે.
સંશોધન પેપર મુજબ, UPI સબપ્રાઈમ અને નવા-થી-ક્રેડિટ લેનારાઓને ઔપચારિક લોન મેળવવામાં મદદ કરે છે. ફિનટેક કંપનીઓએ UPIની મદદથી 2015 અને 2019 ની વચ્ચે નાના અને વંચિત ઋણધારકોને આપવામાં આવેલી લોનની રકમમાં 77 ગણો વધારો કર્યો છે. UPI વ્યવહારોમાં 10% વૃદ્ધિ સાથે લોનની ઉપલબ્ધતામાં 7%નો વધારો થયો હતો. આ સ્પષ્ટ કરે છે કે ડિજિટલ નાણાકીય ઇતિહાસે ધિરાણકર્તાઓને વધુ સારા નિર્ણયો લેવામાં મદદ કરી
UPIની સફળતાનું બીજું મુખ્ય કારણ એ છે કે લોનમાં વધારો થવા છતાં ડિફોલ્ટ દરમાં કોઈ વધારો થયો નથી. ડિજિટલ વ્યવહારો દ્વારા મેળવેલ ડેટા ધિરાણકર્તાઓને જવાબદારીપૂર્વક વિસ્તરણ કરવામાં મદદ કરે છે. ઉચ્ચ UPI વપરાશ ધરાવતા વિસ્તારોમાં સબપ્રાઈમ અને નવા-થી-ક્રેડિટ લેનારાઓને આપવામાં આવેલી લોન અનુક્રમે 8% અને 4% વધી છે.
પેપર એવું પણ સૂચવે છે કે ભારતનું UPI મોડલ અન્ય દેશો માટે રોલ મોડલ બની શકે છે. ભારત સરકારની પ્રાથમિકતા એ છે કે UPIનો લાભ માત્ર દેશ પૂરતો મર્યાદિત ન રહે, પરંતુ તેને વૈશ્વિક સ્તરે અપનાવવો જોઈએ. UPI ની આ ક્રાંતિએ માત્ર ભારતમાં નાણાકીય સમાવેશને પ્રોત્સાહન આપ્યું નથી, પરંતુ તેને વૈશ્વિક સ્તરે અસરકારક ફિનટેક સોલ્યુશન તરીકે પણ સ્થાપિત કર્યું છે. હવે જોવાનું એ રહે છે કે અન્ય દેશો આ મોડલને અપનાવીને ડિજિટલ ટ્રાન્ઝેક્શન અને નાણાકીય સમાવેશને કેટલી હદે પરિવર્તિત કરવામાં સક્ષમ છે.
