Kashmir: જો કોઈ તમને કાશ્મીરની યોગ્યતા વિશે પૂછે, તો તમને શું યાદ છે? સુંદર ખીણો, દાલ સરોવર, શિકારા, કેસરની સુગંધ, પરંતુ શું તમે જાણો છો કે આવી કિંમતી શાલ કાશ્મીરમાં પણ બને છે જે માત્ર ભારતમાં જ નહીં પરંતુ સમગ્ર વિશ્વમાં પ્રખ્યાત છે. અમે કાની શાલ વિશે વાત કરી રહ્યા છીએ જે ભારતના કારીગરોની અદભૂત કળા દર્શાવે છે.
આ એક રંગીન શાલ છે જેનો ઈતિહાસ મુઘલ યુગ જેટલો જૂનો છે અને તેને બનાવવામાં એક મહિનાથી લઈને એક વર્ષ કરતાં પણ વધુ સમય લાગે છે. આજે તેને કાશ્મીરની સુંદર ખીણોમાં તૈયાર કરવામાં આવી રહી છે. તમને જણાવી દઈએ કે, પશ્મિના ઊનમાંથી બનેલી આ શાલ બનાવવા માટે લાકડાની લાકડીઓનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે, જેને કાની કહેવામાં આવે છે. મુઘલ શાસન દરમિયાન પણ તે ખૂબ જ પસંદ કરવામાં આવ્યું હતું. સેંકડો વર્ષનો ઈતિહાસ ધરાવતી આ પ્રાચીન કલામાં આજે ભારતના કારીગરો નવા રંગો ઉમેરવામાં વ્યસ્ત છે. ચાલો જાણીએ શું છે તેની વિશેષતા અને કેવી રીતે આ કળા ભારતમાં પહોંચી.
કાની શાલ કેવી રીતે બને છે?
15મી સદીમાં પ્રથમ વખત ફારસી અને ટર્કિશ વણકરોએ આ કળાને કાશ્મીરમાં લાવી હતી. કારીગરો માટે તેને વણાટ કરવા માટે ધીરજ હંમેશા ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ રહી છે. કારણ એ છે કે કેટલીકવાર એક શાલ તૈયાર કરવામાં 3-4 વર્ષનો સમય લાગે છે. આ સમય દરમિયાન તેઓએ દિવસમાં 6-7 કલાક કામ કરવું પડે છે અને શાલ તેના નિર્માણ દરમિયાન એક કે બે નહીં પરંતુ 3-4 કારીગરોના હાથમાંથી પસાર થાય છે.
તેની પ્રક્રિયા કાર્પેટ વણાટ જેવી છે. એક દિવસમાં માત્ર 1-2 સેમી તૈયાર કરી શકાય છે, બાકીનો આધાર કારીગરને આપવામાં આવેલી ડિઝાઇન પર છે. દેખીતી રીતે, વધુ જટિલ ડિઝાઇન, તે બનાવવા માટે વધુ સમય લે છે.
તેની વિશેષતા શું છે?
કાની શાલની સૌથી ખાસ વાત એ છે કે તેનો રંગ સિદ્ધાંત છે, જે હંમેશા પ્રકૃતિથી પ્રેરિત રહ્યો છે. આજે, શ્રીનગરથી લગભગ 20 કિલોમીટર દૂર એક નાનકડા ગામ કનિહામામાં ફરી એકવાર કની શાલને પુનર્જીવિત કરવાનું કામ કરવામાં આવી રહ્યું છે. જૂની કળામાં નવો રંગ ઉમેરનારા ભારતના કારીગરો પાસે ખરેખર કોઈ જવાબ નથી એમ કહેવું ખોટું નહીં હોય.
પીએમ મોદીના કપડામાં પણ સામેલ છે
કાની શાલ લાંબા સમયથી ભારતના રાજાઓ અને સમ્રાટોના પોશાકનો એક ભાગ છે. તમે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના ખભા પર આ શાલ ઘણી વખત જોઈ હશે. કાશ્મીરના આઠમા સુલતાન ગિયાસ-ઉદ્દ-દીને ઝૈન-ઉલ-આબિદિનને તેને બનાવવાની અનોખી કળાથી વાકેફ કર્યા હતા. ત્યારથી તે વિશ્વભરના ઘણા લોકોના હૃદય પર કબજો કરી ચૂક્યો છે. તમને જણાવી દઈએ કે, આ શાલ મુઘલ રાજાઓ, શીખ મહારાજાઓ અને બ્રિટિશ ચુનંદા વર્ગની સુંદરતા વધારવામાં મોટી ભૂમિકા માનવામાં આવતી હતી.
