રેર અર્થ મેટલ્સ: ભારત રશિયા સાથે વ્યૂહાત્મક ભાગીદારી તરફ આગળ વધે છે
ભારત અને ચીન વચ્ચે દુર્લભ પૃથ્વી ધાતુઓ અંગે એક નવો વ્યૂહાત્મક પડકાર ઉભરી રહ્યો છે. ચીને દુર્લભ પૃથ્વી ધાતુઓ અને કાયમી ચુંબકના પુરવઠા પર વધારાના નિયંત્રણો લાદ્યા છે. ભારત તેની દુર્લભ પૃથ્વી ધાતુની જરૂરિયાતોનો આશરે 65% ચીનથી આયાત કરે છે, અને આ ચીનની નીતિ ભારત માટે ચિંતાનો વિષય છે.
આ સંદર્ભમાં, એક સકારાત્મક વિકાસ ઉભરી આવ્યો છે. ભારતીય કંપનીઓએ હવે રશિયામાં વૈકલ્પિક દુર્લભ પૃથ્વી પુરવઠાની તકો શોધવાનું શરૂ કર્યું છે. આ પગલું આયાત નિર્ભરતા ઘટાડવા માટે ભારતની લાંબા ગાળાની વ્યૂહરચનાનો એક ભાગ છે.
પ્રારંભિક વાતચીત શરૂ
એક આર્થિક અહેવાલ મુજબ, આ ક્ષેત્રમાં ભારત અને રશિયા વચ્ચે પ્રારંભિક વાતચીત ચાલી રહી છે. કેન્દ્ર સરકાર ઝડપથી આત્મનિર્ભરતા તરફ આગળ વધી રહી છે અને તેથી વિદેશી સપ્લાયર્સ માટે વિકલ્પો શોધી રહી છે. નાણાકીય વર્ષ 2023-24માં, ભારતે આશરે 2270 ટન દુર્લભ પૃથ્વી ધાતુઓની આયાત કરી હતી.
કઈ કંપનીઓને જવાબદારી સોંપવામાં આવી છે?
લોહુમ અને મિડવેસ્ટને રશિયા સાથે ભાગીદારી માટે વાટાઘાટોનું નેતૃત્વ કરવાની જવાબદારી સોંપવામાં આવી છે. આ બંને કંપનીઓ સપ્લાય ચેઇન તકોનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે ખાણકામ અને પ્રક્રિયા તકનીકો સાથે રશિયન કંપનીઓ સાથે સહયોગ કરશે.
આ ઉપરાંત, ભારત સરકારે CSIR, ઇન્ડિયન સ્કૂલ ઓફ માઇન્સ (ધનબાદ) અને ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ મિનરલ્સ એન્ડ મટિરિયલ્સ ટેકનોલોજી (ભુવનેશ્વર) ને રશિયન ટેકનોલોજીનો અભ્યાસ કરવા અને પ્રોસેસિંગ મોડેલોને સમજવાનો નિર્દેશ આપ્યો છે. નોર્નિકેલ અને રોસાટોમ જેવી સરકારી કંપનીઓ રશિયન બાજુએ આ ભાગીદારીમાં ભાગ લઈ શકે છે.
વૈશ્વિક સંતુલન બદલાઈ શકે છે
હાલમાં, ચીન વૈશ્વિક રેર અર્થ પ્રોસેસિંગ માર્કેટના લગભગ 90% પર નિયંત્રણ રાખે છે. રશિયાએ છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં આ ટેકનોલોજી ઝડપથી વિકસાવી છે અને હવે ભારત સાથે મળીને તેનું વ્યાપારીકરણ કરવાની યોજના બનાવી રહ્યું છે. જો આ ભાગીદારી સફળ થાય છે, તો ભારત અને રશિયા આ બજારમાં નવા પ્રભાવશાળી ખેલાડીઓ બની શકે છે. આનાથી માત્ર ચીન પર નિર્ભરતા ઓછી થશે નહીં પરંતુ ભારતને નિકાસની નવી તકો પણ મળશે.
તાજેતરમાં, ભારત સરકારે દેશમાં રેર અર્થ પરમેનન્ટ મેગ્નેટ (REPM) ઉત્પાદન વધારવા માટે ₹7,350 કરોડની નવી યોજનાની ચર્ચા કરી હતી. તેનો ઉદ્દેશ સ્થાનિક ઉત્પાદનને મજબૂત બનાવવાનો અને આયાત પર નિર્ભરતા ઘટાડવાનો છે.
