GPS પર નિર્ભર દુનિયા: જામિંગ અને સ્પૂફિંગ કેમ વધી રહ્યું છે?
ઘણા વર્ષોથી, GPS સિગ્નલો સ્થિર અને વિશ્વસનીય માનવામાં આવતા હતા, પરંતુ છેલ્લા કેટલાક મહિનામાં, વિશ્વભરમાં ખતરનાક વિક્ષેપો નોંધાયા છે. દિલ્હી, કાળો સમુદ્ર અને બાલ્ટિક પ્રદેશો ઉપર ઉડતા અનેક વિમાનો પર નેવિગેશન સિસ્ટમ્સ અચાનક તેમના વાસ્તવિક સ્થાનોથી સેંકડો કિલોમીટર દૂર સ્થાનો દર્શાવવા લાગી. આ પરિસ્થિતિ GPS જામિંગ અને સ્પૂફિંગને કારણે થઈ હતી. હજારો અહેવાલોએ સાબિત કર્યું છે કે આધુનિક વિશ્વ આ અદ્રશ્ય સિસ્ટમ પર ખૂબ નિર્ભર છે.
GPS શું છે અને તે શા માટે મહત્વપૂર્ણ છે?
GPS (ગ્લોબલ પોઝિશનિંગ સિસ્ટમ) એ યુએસ સંચાલિત ઉપગ્રહ નક્ષત્ર છે જેમાં 24 થી વધુ ઉપગ્રહો છે. તેઓ સતત પૃથ્વી પર ચોક્કસ સમય અને સ્થાન સંકેતો પ્રસારિત કરે છે. ફોન, વિમાન, જહાજો, વાહનો, ઇન્ટરનેટ ટાવર, બેંકિંગ સિસ્ટમ્સ અને વૈજ્ઞાનિક સાધનો બધા નેવિગેશન અને સમય સુમેળ માટે તેના પર આધાર રાખે છે.
1970 ના દાયકામાં લશ્કરી ઉપયોગથી શરૂ કરીને, GPS 1995 માં સંપૂર્ણપણે કાર્યરત થયું. આજે, તે વિશ્વની સૌથી મહત્વપૂર્ણ નેવિગેશન ટેકનોલોજી છે.
GPS વિના આધુનિક સિસ્ટમો કેમ બંધ થઈ જશે?
GPS એકમાત્ર GNSS સિસ્ટમ નથી – રશિયાનું GLONASS, યુરોપનું ગેલિલિયો અને ચીનનું BeiDou પણ તેનો ભાગ છે. તેની સૌથી મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા સમયની છે, જે ઘણા મહત્વપૂર્ણ ક્ષેત્રો માટે મહત્વપૂર્ણ છે:
- ટેલિકોમ નેટવર્ક્સ
- બેંકિંગ અને સ્ટોક એક્સચેન્જ
- પાવર ગ્રીડ
- ડેટા સેન્ટર્સ
- ઉડ્ડયન અને શિપિંગ
આ બધી સિસ્ટમો માટે માઇક્રોસેકન્ડ-લેવલ ટાઇમિંગ મહત્વપૂર્ણ છે.
યુદ્ધ ઝોનમાં GPS સ્પૂફિંગ
યુક્રેન-રશિયા સંઘર્ષે GPSની નબળાઈઓને ખુલ્લી પાડી. વ્યાપક જામિંગ અને સ્પૂફિંગ થયું, જેનાથી ડ્રોન, મિસાઇલ સિસ્ટમ્સ અને સંદેશાવ્યવહાર નેટવર્ક્સ પ્રભાવિત થયા.
IATA અનુસાર, 2023 ની સરખામણીમાં 2024 માં GPS વિક્ષેપોમાં 62 ટકાનો વધારો થયો, જે 4.3 લાખથી વધુ કેસ સુધી પહોંચ્યો. ભારતમાં, દિલ્હી એરપોર્ટ અને જમ્મુ રૂટ પર પણ ઘટનાઓ નોંધાઈ હતી, જેના કારણે ડિરેક્ટોરેટ જનરલ ઓફ સિવિલ એવિએશન (DGCA) એ રિપોર્ટિંગ નિયમો કડક બનાવ્યા.
વિશ્વ GPS ને કેવી રીતે સુરક્ષિત બનાવી રહ્યું છે?
ઝડપથી વધી રહેલા જોખમો વચ્ચે, ઘણા દેશો વૈકલ્પિક અથવા બેકઅપ સિસ્ટમ્સ વિકસાવી રહ્યા છે:
- યુએસએ – ઇલોરન નેટવર્ક, LEO ઉપગ્રહો અને ફાઇબર ટાઇમિંગ ટેકનોલોજી
- યુકે – રાષ્ટ્રીય ઇલોરન નેટવર્કમાં $200 મિલિયનનું રોકાણ
- ઓસ્ટ્રેલિયા – ક્વોન્ટમ સેન્સર અને અવકાશી નેવિગેશન
- યુરોપ અને એશિયા – LEO-આધારિત PNT નેટવર્ક્સ અને અદ્યતન ઇનર્શિયલ સિસ્ટમ્સ
- ચીન અને રશિયા – બહુ-સ્તરીય PNT નક્ષત્રોનું વિસ્તરણ
શું GPSનો યુગ સમાપ્ત થઈ રહ્યો છે?
GPS વૈશ્વિક અર્થતંત્રની કરોડરજ્જુ છે, અને તેનું મહત્વ ટૂંક સમયમાં ઘટતું નથી. પરંતુ વિશ્વ હવે એક જ સિસ્ટમ પર આધાર રાખવાને બદલે બહુ-સ્તરીય અને બહુ-સ્ત્રોત નેવિગેશન સિસ્ટમ્સ અપનાવી રહ્યું છે, જેથી એક ટેકનોલોજીમાં વિક્ષેપો વિશ્વને સ્થિર ન કરે.
