બેંકિંગમાં AI: ડિજિટલ છેતરપિંડી અટકાવવા માટે SBI અને BoB દ્વારા સંયુક્ત પહેલ
ભારત ડિજિટલ પેમેન્ટના વિશ્વના સૌથી મોટા વપરાશકર્તાઓમાંનો એક છે. મોટી કંપનીઓથી લઈને નાના વ્યવસાયો અને રસ્તાની બાજુમાં વેચનારાઓ સુધી, ઓનલાઈન પેમેન્ટ હવે ઓનલાઈન પેમેન્ટને અપનાવી રહ્યા છે. જોકે, ડિજિટલ વ્યવહારોના વધતા ઉપયોગ સાથે, ઓનલાઈન છેતરપિંડીના કેસોની સંખ્યા પણ સતત વધી રહી છે.
રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI) ના ડેટા અનુસાર, નાણાકીય વર્ષ 2024 માં ₹36,014 કરોડના ડિજિટલ છેતરપિંડીના કેસ નોંધાયા હતા. આ પડકારનો સામનો કરવા માટે, દેશની બે મોટી બેંકો – સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (SBI) અને બેંક ઓફ બરોડા (BoB) – એક નવી AI-આધારિત સુરક્ષા સિસ્ટમ વિકસાવવા માટે પગલાં લઈ રહી છે. આ સિસ્ટમનો હેતુ વાસ્તવિક સમયમાં શંકાસ્પદ વ્યવહારોને ઓળખવાનો અને અટકાવવાનો છે.
બંને બેંકોની યોજનાઓ શું છે?
બંને બેંકો સંયુક્ત રીતે AI અને મશીન લર્નિંગ-આધારિત સિસ્ટમ વિકસાવી રહી છે જે ડિજિટલ પેમેન્ટ દરમિયાન શંકાસ્પદ પ્રવૃત્તિઓને તાત્કાલિક ટ્રેક કરશે.
આ પ્રોજેક્ટના પ્રારંભિક તબક્કામાં, બંને બેંકો ₹10 કરોડનું રોકાણ કરશે. ભવિષ્યમાં અન્ય જાહેર ક્ષેત્રની બેંકો પણ આ પહેલમાં જોડાઈ શકે છે.
આ ટેકનોલોજીનો ધ્યેય એ સુનિશ્ચિત કરવાનો છે કે ગ્રાહકો ઓનલાઈન ચુકવણી કરતી વખતે સિસ્ટમ કોઈપણ અસામાન્ય અથવા શંકાસ્પદ વ્યવહારોને શોધી કાઢે અને અવરોધિત કરે.
વર્તમાન સિસ્ટમ કેવી રીતે કાર્ય કરે છે
હાલમાં, બેંકો RBI ની MuleHunter AI સિસ્ટમનો ઉપયોગ કરી રહી છે. આ સિસ્ટમ છેતરપિંડીથી મેળવેલા ભંડોળના વ્યવહારો માટે ઉપયોગમાં લેવાતા ખાતાઓને ઓળખે છે. આ ખાતાઓને “mule accounts” કહેવામાં આવે છે.
MuleHunter AI ભારતીય રિઝર્વ બેંકના ઇનોવેશન હબ દ્વારા વિકસાવવામાં આવ્યું હતું.
તાજેતરમાં, RBI એ પણ જાહેરાત કરી હતી કે તે એક ડિજિટલ પેમેન્ટ ઇન્ટેલિજન્સ પ્લેટફોર્મ વિકસાવી રહી છે જે વાસ્તવિક સમયમાં ઓનલાઈન છેતરપિંડી શોધી શકશે અને અટકાવી શકશે.
આગળ વધવું
બેંકિંગ ક્ષેત્રમાં AI-આધારિત સુરક્ષા પ્રણાલીઓની રજૂઆતથી ડિજિટલ વ્યવહારો વધુ સુરક્ષિત અને પારદર્શક બનવાની અપેક્ષા છે. નિષ્ણાતો માને છે કે આ પગલું વૈશ્વિક સ્તરે ભારતના ડિજિટલ પેમેન્ટ ઇકોસિસ્ટમને વધુ મજબૂત બનાવશે.
