Fixed Deposit Scheme
ફિક્સ્ડ ડિપોઝિટ એટલે કે FD એક એવી સ્કીમ છે જેમાં તમે તમારા પૈસા બેંકમાં જમા કરો છો અને બેંક તમને તેના પર નિશ્ચિત વ્યાજ આપે છે.
જો તમે તમારા પૈસા સુરક્ષિત રાખવા માંગો છો અને થોડી કમાણી કરવા માંગો છો, તો બેંકોની ફિક્સ્ડ ડિપોઝિટ (FD) સ્કીમ તમારા માટે સારો વિકલ્પ બની શકે છે. આ એક એવી સ્કીમ છે જેમાં તમે તમારા પૈસા એક નિશ્ચિત સમયગાળા માટે બેંકમાં જમા કરો છો અને તેના બદલામાં તમને વ્યાજ મળે છે.
હવે સવાલ એ છે કે આ સ્કીમ કેટલી ફાયદાકારક છે, ક્યાં અને ક્યારે રોકાણ કરવું જોઈએ અને કેટલું રોકાણ કરવું યોગ્ય રહેશે? આવો, આ બધા પ્રશ્નોના જવાબો આસાનીથી સમજીએ.
ફિક્સ્ડ ડિપોઝિટ (FD) શું છે?
ફિક્સ્ડ ડિપોઝિટ એટલે કે FD એક એવી સ્કીમ છે જેમાં તમે તમારા પૈસા બેંકમાં જમા કરો છો અને બેંક તમને તેના પર નિશ્ચિત વ્યાજ આપે છે. વ્યાજનો દર અગાઉથી નક્કી કરવામાં આવે છે અને બજારમાં વ્યાજ દરોમાં ઉતાર-ચઢાવને ધ્યાનમાં લીધા વિના સમગ્ર સમયગાળા માટે તે જ રહે છે. FD સામાન્ય રીતે થોડા મહિનાથી 5 વર્ષ સુધીના સમયગાળા માટે ખોલી શકાય છે.
ફિક્સ ડિપોઝિટનો લાભ
1. સુરક્ષા: એફડીનો સૌથી મોટો ફાયદો એ છે કે તે ખૂબ જ સુરક્ષિત છે. જ્યારે તમે તમારા પૈસા બેંકમાં જમા કરો છો, ત્યારે તમારા પૈસા સુરક્ષિત રહે છે. આ સિવાય રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI)ના નિયમો હેઠળ, 5 લાખ રૂપિયા સુધીની જમા કરાવવા પર પણ ઈન્શ્યોરન્સ મળે છે, એટલે કે જો કોઈ કારણસર બેંક નાદાર થઈ જાય તો તમારા પૈસા સુરક્ષિત રહેશે.
2. નિશ્ચિત વ્યાજ અને વળતર: FDમાં મળતું વ્યાજ અગાઉથી નક્કી કરવામાં આવે છે અને ચોક્કસ સમયગાળા માટે બદલાતું નથી. આ રીતે તમે અગાઉથી જાણો છો કે તમે કયા વળતરની અપેક્ષા રાખી શકો છો. આ ખાસ કરીને તે લોકો માટે સારું છે જેઓ તેમની ભાવિ યોજનાઓ, જેમ કે બાળકોના શિક્ષણ અથવા લગ્ન માટે ખાતરીપૂર્વક વળતર ઇચ્છે છે.
3. સરળ પ્રક્રિયા: FDમાં રોકાણ કરવું ખૂબ જ સરળ છે. તમે કોઈપણ બેંક અથવા પોસ્ટ ઓફિસમાં જઈ શકો છો, તમારી રકમ અને સમય નક્કી કરી શકો છો અને જમા કરાવી શકો છો. આ પછી તમને એક પ્રમાણપત્ર મળશે, જે તમારા રોકાણનો પુરાવો હશે.
4. લિક્વિડિટી: FD નિશ્ચિત સમય માટે લૉક હોવા છતાં, જો તમને અચાનક પૈસાની જરૂર પડે, તો તમે FD વહેલાં પણ તૂટેલી મેળવી શકો છો. જો કે, આ કરવાથી તમને વ્યાજમાં થોડી કપાત મળી શકે છે, પરંતુ તમને તમારા પૈસા પાછા મળશે.
5. કર લાભો: ચોક્કસ પ્રકારની FD યોજનાઓ, જેમ કે 5 વર્ષની કર બચત FD, આવકવેરા મુક્તિ પ્રદાન કરે છે. આ સ્કીમમાં રોકાણ કરીને તમે 80C હેઠળ 1.5 લાખ રૂપિયા સુધીની ટેક્સ છૂટ મેળવી શકો છો.
ક્યાં રોકાણ કરવું?
બેંક: FD માં રોકાણ કરવાની સૌથી સામાન્ય રીત બેંકો દ્વારા છે. સરકારી બેંક હોય કે પ્રાઇવેટ બેંક, બંને પાસે સારા FD વિકલ્પો છે. ખાનગી બેંકોમાં વ્યાજ દર સરકારી બેંકો કરતા થોડો વધારે હોઈ શકે છે.
પોસ્ટ ઑફિસ: ભારતીય પોસ્ટ ઑફિસ પણ FD સુવિધા પ્રદાન કરે છે. અહીં FD પર વ્યાજ દરો બેંકો કરતા થોડા વધારે છે અને આ એક સુરક્ષિત વિકલ્પ પણ છે.
નોન-બેંકિંગ ફાઇનાન્સિયલ કંપનીઓ (NBFCs): કેટલીક NBFCs પણ FD ઓફર કરે છે, પરંતુ તેમની પાસે બેંક FD જેવી જ સુરક્ષા હોતી નથી. તેથી, તેમને પસંદ કરતી વખતે થોડી કાળજી લેવી જોઈએ.
રોકાણ ક્યારે કરવું?
જો વ્યાજ દર વધે: જો તમને લાગે છે કે વ્યાજ દરો વધવાના છે, તો તમે લાંબા સમય માટે FDમાં રોકાણ કરી શકો છો, જેથી તમને વધુ વ્યાજ મળી શકે.
બજારની અસ્થિરતા: જ્યારે શેરબજાર અથવા અન્ય રોકાણ વિકલ્પો અસ્થિર હોય ત્યારે એફડી સલામત વિકલ્પ બની શકે છે. આ સિવાય જો તમે જોખમથી બચવા માંગતા હોવ તો FD સારો વિકલ્પ બની શકે છે.
કટોકટીના સમયમાં: જો તમને લાગતું હોય કે આવનારા સમયમાં તમને પૈસાની જરૂર પડી શકે છે, તો FDમાં રોકાણ કરવું સલામત રહેશે. આ તમને ભવિષ્યમાં નિશ્ચિત વળતર આપશે.
4. કેટલું રોકાણ કરવું?
તમારે FDમાં કેટલું રોકાણ કરવું જોઈએ તે તમારા નાણાકીય લક્ષ્યો અને જરૂરિયાતો પર આધારિત છે.
નિવૃત્તિ માટે રોકાણ: જો તમે નિવૃત્તિ પછી તમારી આવકની ખાતરી કરવા માંગતા હો, તો FDમાં રોકાણ કરવું સારું રહેશે. તમે તમારી નિવૃત્તિની જરૂરિયાત મુજબ FDમાં પૈસા જમા કરાવી શકો છો. જો કે, લાંબા ગાળા માટે તમે મ્યુચ્યુઅલ ફંડ અથવા સ્ટોક માર્કેટ જેવા અન્ય વિકલ્પો પણ જોઈ શકો છો.
ઈમરજન્સી ફંડ: એફડી એક સારા ઈમરજન્સી ફંડ બનાવવા માટે પણ ઉપયોગી છે. જો તમે કોઈ અણધારી પરિસ્થિતિમાં ફસાઈ જાઓ છો, તો તમે FDમાંથી પૈસા ઉપાડી શકો છો. જો કે, તમારે ધ્યાનમાં રાખવું પડશે કે જો તમે FD વહેલા તોડી નાખો છો, તો તમે થોડો રસ ગુમાવી શકો છો.
રોકાણની રકમ: કેટલું રોકાણ કરવું જોઈએ તે તમારી નાણાકીય પરિસ્થિતિ પર આધારિત છે. સામાન્ય રીતે, લોકો તેમની બચતના 10% થી 20% FDમાં રોકાણ કરે છે, જેથી તેઓ સુરક્ષા સાથે થોડું વળતર મેળવી શકે. આ સિવાય તમારે એ પણ જોવું જોઈએ કે તમારી બાકી બચત અને રોકાણ ક્યાં છે અને તમને FDમાં કેટલું રોકાણ સારું લાગે છે.
ફિક્સ ડિપોઝિટમાં રોકાણ કરતા પહેલા આ બાબતોનું ધ્યાન રાખો
વ્યાજ દર: FD માં રોકાણ કરતા પહેલા, ચોક્કસપણે તપાસો કે બેંકના વર્તમાન વ્યાજ દરો શું છે. બજારની વધઘટ અનુસાર વ્યાજ દરો બદલાઈ શકે છે, તેથી સમય સમય પર તેની તપાસ કરો.
ચક્રવૃદ્ધિનો લાભ: FDમાં વ્યાજ ચક્રવૃદ્ધિ થાય છે એટલે કે વ્યાજ પર વ્યાજ મળે છે. જો તમે ઇચ્છો તો, તમે માસિક, ત્રિમાસિક અથવા વાર્ષિક વ્યાજ ચૂકવી શકો છો. કમ્પાઉન્ડિંગ તમારા વળતરમાં વધારો કરી શકે છે.
કર બાબતો: FD પર મળેલી વ્યાજની રકમ પર કર લાગે છે. જો તમારી વ્યાજની આવક રૂ. 40,000 (જો તમે વરિષ્ઠ નાગરિક હો તો રૂ. 50,000) કરતાં વધુ હોય, તો તમારે ટેક્સ ચૂકવવો પડી શકે છે.
લૉક-ઇન પિરિયડ: FDનો લૉક-ઇન પિરિયડ નિશ્ચિત છે. તેથી, રોકાણ કરતા પહેલા, ખાતરી કરો કે તમે તમારા પૈસાને કેટલા સમય સુધી લોક કરવામાં આરામદાયક અનુભવો છો.
