Unemployment: નવેમ્બર 2025 માં બેરોજગારી રેકોર્ડ નીચા સ્તરે, MoSPI ડેટા
નવેમ્બર 2025 માં 15 વર્ષ અને તેથી વધુ ઉંમરના વ્યક્તિઓ માટે બેરોજગારી દર 4.7 ટકાના રેકોર્ડ સ્તરે પહોંચી ગયો, જે ઓક્ટોબર 2025 માં 5.2 ટકા હતો. આંકડા અને કાર્યક્રમ અમલીકરણ મંત્રાલય અનુસાર, આ સ્તર એપ્રિલ 2025 પછીનો સૌથી નીચો છે, જે દેશના શ્રમ બજારમાં સુધારો દર્શાવે છે.
મંત્રાલયના ડેટા અનુસાર, નવેમ્બર 2025 માં ગ્રામીણ બેરોજગારી દર ઘટીને 3.9 ટકાના નવા નીચલા સ્તરે પહોંચ્યો. શહેરી બેરોજગારી દર ઘટીને 6.5 ટકા થયો, જે એપ્રિલ 2025 માં નોંધાયેલા તેના અગાઉના નીચલા સ્તરની બરાબર છે. એપ્રિલ 2025 માં એકંદર બેરોજગારી દર 5.1 ટકા નોંધાયો હતો.
સરકારી નિવેદન અનુસાર, ગ્રામીણ રોજગારમાં વધારો, મહિલાઓની ભાગીદારીમાં વધારો અને શહેરી વિસ્તારોમાં શ્રમ માંગમાં ધીમે ધીમે સુધારાને કારણે શ્રમ બજારની સ્થિતિ મજબૂત થતી દેખાય છે. આ પરિબળોએ એકંદર બેરોજગારી દરમાં ઘટાડામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી હતી.
નવેમ્બર 2025 માં, પુરુષો અને સ્ત્રીઓ બંને માટે બેરોજગારી દરમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો થયો. ઓક્ટોબર 2025 માં મહિલા બેરોજગારી દર 5.4 ટકાથી ઘટીને 4.8 ટકા થયો. ગ્રામીણ અને શહેરી બંને વિસ્તારોમાં મહિલા બેરોજગારી દરમાં ઘટાડાને કારણે આ ઘટાડો થયો.
ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં મહિલા બેરોજગારી દર 4 ટકાથી ઘટીને 3.4 ટકા થયો, જ્યારે શહેરી વિસ્તારોમાં તે 9.7 ટકાથી ઘટીને 9.3 ટકા થયો. તેવી જ રીતે, નવેમ્બર 2025 માં પુરુષ બેરોજગારી દર ઘટીને 4.6 ટકા થયો, જે ઓક્ટોબર 2025 માં 5.1 ટકા હતો.
એક પ્રાદેશિક વિશ્લેષણ દર્શાવે છે કે નવેમ્બર 2025 માં ગ્રામીણ અને શહેરી પુરુષો માટે બેરોજગારી દર અનુક્રમે 4.1 ટકા અને 5.6 ટકા હતો, જે એક મહિના પહેલા અનુક્રમે 4.6 ટકા અને 6.1 ટકા હતો. એપ્રિલ અને નવેમ્બર 2025 ની વચ્ચે, પુરુષો, સ્ત્રીઓ અને કુલ વસ્તી માટે બેરોજગારી દરમાં સતત ઘટાડો થયો.
ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં આ ઘટાડો વધુ સ્પષ્ટ હતો, જ્યાં પુરુષો અને સ્ત્રીઓ બંને માટે બેરોજગારી દર નવેમ્બરમાં તેના સૌથી નીચા સ્તરે પહોંચ્યો હતો. શહેરી વિસ્તારોમાં બેરોજગારીનો દર પ્રમાણમાં ઊંચો રહ્યો છે, પરંતુ સમય જતાં તેમાં સુધારાના સંકેતો જોવા મળ્યા છે.
નવેમ્બર 2025માં મહિલા કામદાર વસ્તીના પ્રમાણમાં પણ સુધારો થયો. ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં મહિલા કામદાર વસ્તીનો ગુણોત્તર એપ્રિલ 2025માં 55.4 ટકાથી વધીને નવેમ્બર 2025માં 56.3 ટકા થયો. આ જ સમયગાળા દરમિયાન, કુલ કામદાર વસ્તીનો ગુણોત્તર 52.8 ટકાથી વધીને 53.2 ટકા થયો.
શહેરી વિસ્તારોમાં કામદાર વસ્તીનો ગુણોત્તર પ્રમાણમાં સ્થિર રહ્યો. ખાસ કરીને, ગ્રામીણ મહિલાઓ માટે કામદાર વસ્તીનો ગુણોત્તર એપ્રિલ 2025માં 36.8 ટકાથી વધીને નવેમ્બર 2025માં 38.4 ટકા થયો, જેના કારણે કુલ મહિલા કામદાર વસ્તીના ગુણોત્તરમાં નોંધપાત્ર વધારો થયો.
શ્રમ બળ ભાગીદારી દરમાં પણ સતત વધારો જોવા મળ્યો. જૂન ૨૦૨૫માં એકંદર શ્રમ બળ ભાગીદારી દર ૫૧.૨ ટકા હતો, જે નવેમ્બર ૨૦૨૫માં વધીને ૫૩.૨ ટકા થયો. ૧૫ વર્ષ અને તેથી વધુ ઉંમરના વ્યક્તિઓ માટે એકંદર શ્રમ બળ ભાગીદારી દર નવેમ્બર ૨૦૨૫માં ૫૫.૮ ટકા પર પહોંચ્યો, જે એપ્રિલ ૨૦૨૫ પછીનો સૌથી ઉચ્ચતમ સ્તર છે.
ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં શ્રમ બળ ભાગીદારી દર એપ્રિલ ૨૦૨૫માં ૫૮.૦ ટકાથી વધીને નવેમ્બર ૨૦૨૫માં ૫૮.૬ ટકા થયો. તેનાથી વિપરીત, શહેરી વિસ્તારોમાં દર લગભગ સ્થિર રહ્યો, જે થોડો ઘટીને ૫૦.૪ ટકા થયો.
જૂન ૨૦૨૫ અને નવેમ્બર ૨૦૨૫ વચ્ચે મહિલાઓ માટે શ્રમ બળ ભાગીદારી દરમાં સતત વધારો થયો, જે ૩૨.૦ ટકાથી વધીને ૩૫.૧ ટકા થયો, જે મુખ્યત્વે ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં મહિલાઓની ભાગીદારીમાં વધારો થવાને કારણે હતો. ગ્રામીણ મહિલા શ્રમબળ ભાગીદારી દર જૂન 2025 માં 35.2 ટકાથી વધીને નવેમ્બર 2025 માં 39.7 ટકા થયો.
મંત્રાલય અનુસાર, માસિક અંદાજ અખિલ ભારતીય સ્તરે 373,229 વ્યક્તિઓના સર્વેક્ષણ પર આધારિત છે. ઉચ્ચ-આવર્તન શ્રમ બજાર સૂચકાંકોની જરૂરિયાતને સમાવવા માટે જાન્યુઆરી 2025 થી સામયિક શ્રમબળ સર્વેક્ષણની નમૂના પદ્ધતિમાં સુધારો કરવામાં આવ્યો છે. આ નવેમ્બર 2025 બુલેટિન આ શ્રેણીમાં આઠમું છે.
