રોકાણકારોના વેચાણ અને વેપાર ખાધને કારણે રૂપિયો નબળો પડ્યો
સોમવારે ભારતીય ચલણ બજારમાં ડોલર સામે રૂપિયો ગગડીને ₹89.76 ના સર્વકાલીન નીચલા સ્તરે પહોંચી ગયો. આ સ્તર બે અઠવાડિયા પહેલા ₹89.49 ના રેકોર્ડ નીચલા સ્તર કરતા પણ નીચો છે.
આ ઘટાડો આશ્ચર્યજનક પણ છે કારણ કે ભારતે તાજેતરમાં બીજા ક્વાર્ટરમાં 8.2 ટકા GDP વૃદ્ધિ નોંધાવી છે – એટલે કે મજબૂત આર્થિક વૃદ્ધિ છતાં રૂપિયો નબળો પડી રહ્યો છે.
નબળાઈ પાછળના કારણો
વિશ્લેષકોના મતે, રૂપિયાના નબળા પડવા પાછળ ઘણા કારણો છે:
- વિદેશી રોકાણકારો દ્વારા વેચાણ – 2025 માં અત્યાર સુધીમાં વિદેશી પોર્ટફોલિયો રોકાણકારોએ ભારતીય ઇક્વિટી બજારમાંથી $16 બિલિયનથી વધુ રકમ પાછી ખેંચી લીધી છે. આટલા મોટા ઉપાડથી રૂપિયા પર દબાણ આવ્યું છે.
- ભારત-યુએસ વેપાર વાટાઘાટો હજુ સુધી કોઈ નિષ્કર્ષ પર પહોંચી નથી. યુએસ ટેરિફ અને વેપાર તણાવે ભારતના વેપાર સંતુલનને અસર કરી છે. ભારતની વેપાર ખાધ ઓક્ટોબરમાં રેકોર્ડ ઉચ્ચ સ્તરે પહોંચી, જેના કારણે ડોલરની માંગ વધી અને રૂપિયો નબળો પડ્યો.
રૂપિયાના અવમૂલ્યનની અસર
રૂપિયાના અવમૂલ્યનની અસર ગ્રાહકો અને આયાત-આધારિત ઉદ્યોગો પર તરત જ અનુભવાય છે:
- આયાત ભાવ વધી શકે છે – ક્રૂડ તેલ, ઇલેક્ટ્રોનિક્સ, મશીનરી, ખાતરો, સોનું વગેરેના ભાવ વધી શકે છે.
- ફુગાવો વધી શકે છે – આ આયાતી ચીજવસ્તુઓના ભાવમાં વધારો થવાથી રોજિંદા વસ્તુઓના ભાવમાં વધારો થઈ શકે છે.
- નીચા આયાત માર્જિન – આયાતી કાચા માલ પર આધારિત ક્ષેત્રો ખર્ચમાં વધારો અનુભવશે, જે સંભવિત રીતે ઊંચા ભાવ તરફ દોરી જશે.
આગળ સંભવિત પડકારો
જો રોકાણકારોનું વેચાણ ચાલુ રહેશે અને વૈશ્વિક અને આંતરરાષ્ટ્રીય આર્થિક અસ્થિરતા ચાલુ રહેશે, તો રૂપિયો વધુ ઘટી શકે છે. આનાથી અર્થતંત્ર અને ગ્રાહકો બંને પર દબાણ ચાલુ રહી શકે છે.
બીજી બાજુ, જો નિકાસ વધે, વિદેશી રોકાણ પરત આવે અને વેપાર ખાધ નિયંત્રિત થાય, તો રૂપિયો તેની સ્થિતિ સુધારી શકે છે – પરંતુ આ માટે આર્થિક અને નીતિગત સુધારાઓની જરૂર પડશે.
