સસ્તા વિદેશી સ્ટીલથી સ્થાનિક સ્પર્ધા ઘટી રહી છે, RBI રિપોર્ટ ચેતવણી આપે છે
રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI) ના ઓક્ટોબર 2024 બુલેટિનમાં પ્રકાશિત એક લેખ મુજબ, મુખ્ય વૈશ્વિક ઉત્પાદકો દ્વારા સસ્તી આયાત અને ડમ્પિંગને કારણે દેશનો સ્ટીલ ઉદ્યોગ 2023-24 અને 2024-25 દરમિયાન ગંભીર પડકારોનો સામનો કરી રહ્યો છે.
“સ્ટીલ અંડર સીઝ: અન્ડરસ્ટેન્ડિંગ ધ ઈમ્પેક્ટ ઓફ ડમ્પિંગ ઓન ઈન્ડિયા” શીર્ષકવાળા લેખમાં જણાવાયું છે કે વિદેશી બજારોમાંથી ઓછી કિંમતનું સ્ટીલ સ્થાનિક ઉત્પાદન અને નફાકારકતા પર દબાણ લાવી રહ્યું છે. જો કે, રિપોર્ટમાં એવું પણ સૂચવવામાં આવ્યું છે કે યોગ્ય નીતિગત પગલાં અને સલામતી ફરજો દ્વારા આ અસરને મર્યાદિત કરી શકાય છે.
આયાતમાં વધારો અને સ્થાનિક ઉત્પાદન પર અસર
લેખ મુજબ, સ્ટીલની આયાતમાં વધારો મુખ્યત્વે આંતરરાષ્ટ્રીય ભાવમાં ઘટાડાને કારણે છે, જેના કારણે સ્થાનિક ઉદ્યોગની સ્પર્ધાત્મકતા નબળી પડી છે.
ભારતની લોખંડ અને સ્ટીલની આયાત 2024-25ના પ્રથમ છ મહિનામાં 10.7 ટકા વધી હતી, જ્યારે બીજા છ મહિનામાં તેમાં ઘટાડો થયો હતો, જે સરકાર દ્વારા લાદવામાં આવેલી સલામતી ફરજોને આભારી છે.
દરમિયાન, 2023-24 માં સ્ટીલની આયાતમાં વાર્ષિક 22 ટકાનો વૃદ્ધિ દર નોંધાયો હતો, કારણ કે તે સમયગાળા દરમિયાન આંતરરાષ્ટ્રીય ભાવમાં વધુ ઘટાડો થયો હતો.
આયાત પેટર્ન અને મુખ્ય સ્ત્રોત દેશો
ભારત તેના સ્ટીલનો આશરે 45 ટકા હિસ્સો કેટલાક પસંદગીના દેશોમાંથી આયાત કરે છે—
- દક્ષિણ કોરિયા: 14.6%
- ચીન: 9.8%
- યુએસએ: 7.8%
- જાપાન: 7.1%
- યુકે: 6.2%
ચીન, જાપાન, દક્ષિણ કોરિયા, ઇન્ડોનેશિયા અને વિયેતનામથી 2024-25 માં આયાતમાં વધુ વધારો થયો.
વધુમાં, એપ્રિલ 2022 થી નવેમ્બર 2024 દરમિયાન ભારતનો સ્ટીલ વપરાશ સરેરાશ માસિક 12.9 ટકાના દરે વધ્યો, જે માંગમાં સતત વૃદ્ધિ દર્શાવે છે.
સ્થાનિક બજાર દબાણ અને નીતિ જરૂરિયાતો
લેખમાં જણાવાયું છે કે સ્થાનિક વપરાશ અને ઉત્પાદન વચ્ચેનો તફાવત વધી રહ્યો છે. એપ્રિલ 2022 થી, સ્થાનિક અને વૈશ્વિક સ્તરે સ્ટીલના ભાવમાં ઘટાડો થયો છે, જેના કારણે ક્ષમતાના ઉપયોગમાં ઘટાડો થયો છે અને સ્થાનિક ઉત્પાદકોના બજાર હિસ્સા પર અસર પડી છે.
RBI ના આંકડા અને માહિતી વ્યવસ્થાપન વિભાગના અધિકારીઓ અનિર્બાન સાન્યાલ અને સંજય સિંહના જણાવ્યા અનુસાર, નિકાસ કરતા દેશો તરફથી વધતી જતી આયાત, સ્પર્ધાત્મક ભાવનિર્ધારણ અને કિંમત નિર્ધારણ વ્યૂહરચનાઓ ભારતીય સ્ટીલ ઉદ્યોગ માટે પરિસ્થિતિને પડકારજનક બનાવી છે.
સંતુલિત નીતિની જરૂર
લેખ સૂચવે છે કે ભારતે આ પરિસ્થિતિનો સામનો કરવા માટે સંતુલિત અને લાંબા ગાળાનો અભિગમ અપનાવવાની જરૂર છે.
આમાં સ્થાનિક ઉદ્યોગની સ્પર્ધાત્મકતાને મજબૂત કરવા માટે નીતિગત સમર્થન, નવીનતાને પ્રોત્સાહન, ખર્ચ કાર્યક્ષમતા અને ટકાઉ ઉત્પાદન પદ્ધતિઓનો સમાવેશ થાય છે.
RBI એ સ્પષ્ટતા કરી છે કે આ લેખમાં વ્યક્ત કરાયેલા મંતવ્યો લેખકોના વ્યક્તિગત મંતવ્યો છે અને તેને કેન્દ્રીય બેંકના સત્તાવાર મંતવ્યો તરીકે સમજવા જોઈએ નહીં.
