પ્રાચીન ઇમારતો, ઐતિહાસિક મંદિરો અને અદભુત સ્મારકો માટે સંસ્કારધાની આખા ભારતમાં વિખ્યાત છે. એ જ કડીમાં જબલનપુરના કોતવાલી થાણા અંગ્રેજી શાસન કાળમાં નિર્માણ કરાવ્યું હતું. એમાં એકદમ સામે આખા શહેરમાં વિખ્યાત હનુમાન લલાનું એક સુંદર મંદિર સ્થાપિત છે, કહેવામાં આવે છે કે આ મંદિરની સ્થાપના અંગ્રેજી શાસન કાળમાં સૈનિક પદ પર રહેવા વાળા નાથુરામ વ્યાસ દ્વારા કરાવવામાં આવી હતી. આ હનુમાન મંદિર પર્યાપ્ત જગ્યા છે જેનાથી ભક્ત પૂજન અર્ચન કરવા સાથે સાથે અહીં ભજન કીર્તન પણ કરી શકે છે, સ્થાનિક જણાવે છે કે આ કોતવાલી હનુમાન મંદિરમાં એમની પાછલી પેઢી ઘણા વર્ષોથી દર્શન કરી રહી છે, અને રામલાલ બજરંગબલીના આશીર્વાદ મેળવે છે.
અંગ્રેજાેના સમયમાં કેદીઓ માટે એક કોતવાલી પોલીસ સ્ટેશન બનાવવામાં આવ્યું હતું, આ કોતવાલી પોલીસ સ્ટેશનની બરાબર સામે બજરંગબલીની એક ખાસ પ્રતિમા સ્થાપિત કરવામાં આવી હતી, મંદિરના વર્તમાન પૂજારીનું કહેવું છે કે આ કોતવાલી હનુમાન મંદિરનો ઈતિહાસ લગભગ ૧૫૦ વર્ષ જૂનો છે. પંડિતજીએ જણાવ્યું કે જ્યોતિષ શાસ્ત્રના નિષ્ણાત અને ભૂતપૂર્વ સૈનિક પંડિત નાથુરામ વ્યાસે જબલપુરમાં આ મંદિરનો શિલાન્યાસ કર્યો હતો.બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન મંદિર બનાવવાનું કામ સરળ નહોતું પરંતુ વ્યાસજીના આશીર્વાદથી આ મંદિરનું નિર્માણ થયું. બજરંગબલી અને ત્યારે જ આખા શહેરના લોકો પોતાની ઈચ્છાઓ લઇ કોતવાલી હનુમાન મંદિરના દરવાજે પહોંચે છે. શહેરના સૌથી ગીચ વિસ્તાર એવા કોતવાલી ખાતે આવેલ હોવાને કારણે આ મંદિરમાં દરરોજ સેંકડો ભક્તો આવે છે, નવરાત્રી દરમિયાન કોતવાલી મંદિરની સમિતિ દ્વારા દુર્ગાજીની મૂર્તિની સ્થાપના કરવામાં આવે છે, વ્રત વિધિ અને વિશાળ ભંડારાનું આયોજન થાય છે, જેમાં સમગ્ર જબલપુરમાંથી લોકો ઉત્સાહપૂર્વક ભાગ લે છે.
રામ ભક્ત હનુમાનની સફેદ રંગની અને આકર્ષક પ્રતિમા દરેકને મોહિત કરે છે.દર શનિવાર અને મંગળવારે પંડિતજી ભગવાનનો વિશેષ શ્રૃંગાર કરે છે, જે તેમની આભા ૧૦ ગણી વધારે છે. મંદિરમાં બજરંગબલી ઉપરાંત મર્યાદા પુરૂષોત્તમ પ્રભુ શ્રી રામનું વિશાળ પોસ્ટર પણ લગાવવામાં આવ્યું છે, તેની સાથે અહીં દેવી દુર્ગા, ભોલે બાબા, શનિ મહારાજ સહિત તમામ દેવી-દેવતાઓનું વિશેષ સ્થાન છે.
