Britain
આ વર્ષે અત્યાર સુધીમાં રિઝર્વ બેંકે બ્રિટનમાંથી 100 ટન સોનું પરત મંગાવ્યું છે. 1991 પછી આ પ્રથમ વખત છે જ્યારે રિઝર્વ બેંકે આટલી મોટી માત્રામાં સોનું ટ્રાન્સફર કર્યું છે. 33 વર્ષ પહેલા, જ્યારે ભારતની અર્થવ્યવસ્થા અત્યંત નબળી પડી ગઈ હતી, ત્યારે રિઝર્વ બેંકે ભંડોળ ઊભું કરવા માટે સોનું વેચવું પડ્યું હતું. હવે ભારતીય અર્થતંત્ર તેની અત્યાર સુધીની સૌથી મજબૂત સ્થિતિમાં છે. સોનાનું વળતર પણ આ તાકાતની પુષ્ટિ કરે છે. જો કે, આ ઐતિહાસિક પરિપ્રેક્ષ્ય સિવાય આ નિર્ણયની અસર દેશની અર્થવ્યવસ્થા પર જોવા મળશે, જેની અસર આખરે સામાન્ય માણસ પર પણ પડશે.
બ્રિટનમાં ભારતનું સોનું શું કરી રહ્યું હતું?
Gold: 1990 ના દાયકામાં, જ્યારે ભારતની વિદેશી હૂંડિયામણની અનામતો સૂકવવા લાગી, ત્યારે રિઝર્વ બેંકે 400 મિલિયન ડોલરની લોન લીધી, આ લોન માટે રિઝર્વ બેંકે બેંક ઓફ ઈંગ્લેન્ડ (BOE) માં સોનું ગીરવે મૂકવું પડ્યું. આ લોન થોડા વર્ષો પછી ચૂકવવામાં આવી હતી, પરંતુ સોનાને ભૌતિક સ્વરૂપમાં લાવવા સાથે સંકળાયેલ પડકારોને ધ્યાનમાં રાખીને, સોનું ભારતમાં લાવવામાં આવ્યું ન હતું. આ પછી પણ, ભારતે સોનું ખરીદવાનું ચાલુ રાખ્યું અને તેને BOEની તિજોરીમાં રાખ્યું.
આ પડકારોનો સામનો કરવો પડ્યો
સ્વાભાવિક છે કે આટલી મોટી માત્રામાં સોનું લાવવું સરળ નહોતું. આ માટે સરકારના તમામ વિભાગો વચ્ચે સંકલન જરૂરી હતું. આ સિવાય નિયમોમાં પણ ફેરફાર કરવાની જરૂર હતી. આ સોનું લાવવા માટે રિઝર્વ બેંકને કસ્ટમ ડ્યુટીમાંથી વિશેષ છૂટ આપવામાં આવી હતી. જો કે, આ પછી પણ IGST ચૂકવવો પડ્યો. સોનાના સુરક્ષિત પરિવહન માટે વિશેષ વિમાનો ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવ્યા હતા.
હવે આ સોનું ક્યાં રાખવામાં આવ્યું છે?
નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે ઈંગ્લેન્ડથી લાવવામાં આવ્યા બાદ આ સોનું હાલમાં મુંબઈના મિન્ટ રોડ અને નાગપુરમાં આરબીઆઈ ઓફિસમાં જમા છે. આ બંને સ્થળોએ ખૂબ જ કડક સુરક્ષા વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે. સોનાની સુરક્ષા માટે દેશના ટોચના કમાન્ડો અને સુરક્ષા જવાનોને તૈનાત કરવામાં આવ્યા છે. જોકે, આ ગોલ્ડ રિઝર્વને લઈને રિઝર્વ બેંક દ્વારા ક્યારેય કોઈ સત્તાવાર માહિતી આપવામાં આવી નથી.
રિઝર્વ બેંકને શું ફાયદો થયો?
રિઝર્વ બેન્કનું મોટાભાગનું સોનું આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે જમા છે. આ સોનાની સિક્યોરિટી અને સ્ટોરેજ માટે રિઝર્વ બેંકે મોટી રકમ ખર્ચવી પડશે. સોનું પાછું લાવવાથી રિઝર્વ બેંકને સ્ટોરેજ પર થતા ખર્ચમાંથી રાહત મળશે.
અર્થતંત્રને શું ફાયદો?
વિશ્વની વર્તમાન પરિસ્થિતિને ધ્યાનમાં રાખીને રિઝર્વ બેંકે માત્ર તેના સોનાના ભંડારમાં એકંદરે વધારો કર્યો નથી, પરંતુ વ્યૂહાત્મક પાસાઓને ધ્યાનમાં રાખીને 1 લાખ કિલો સોનું પણ ભારતમાં લાવવામાં આવ્યું છે. રિઝર્વ બેંકના સત્તાવાર ડેટા અનુસાર, સોનાના ભંડારમાં કુલ 822.1 ટન સોનું જમા છે. છેલ્લા એક વર્ષમાં રિઝર્વ બેંકે 27.5 ટનની ખરીદી કરી છે. સોનાના ભંડારમાં વધારો થવાથી વિદેશી મુદ્રા ભંડારમાં વિવિધતા વધી છે. આનાથી ભારત આંતરરાષ્ટ્રીય વેપારના સંદર્ભમાં મજબૂત બને છે. આ ઉપરાંત અર્થવ્યવસ્થા પણ મજબૂત થાય છે.
સામાન્ય લોકોને શું ફાયદો?
સોનાના ભંડારમાં વધારો થવાથી દેશની અર્થવ્યવસ્થા સ્થિર બની છે. આ સિવાય તે મોંઘવારીનો સામનો કરવામાં પણ મદદ કરે છે. સોનું ઘણીવાર ફુગાવા સામે બચાવ તરીકે કામ કરે છે, કારણ કે તેની કિંમત ફુગાવાથી પ્રભાવિત થતી નથી. સોનાના ભંડારમાં વધારો કરીને, કોઈપણ દેશ તેની અર્થવ્યવસ્થાને ફુગાવાની પ્રતિકૂળ અસરોથી બચાવી શકે છે. આ રોકાણકારોનો વિશ્વાસ જાળવી રાખવામાં પણ મદદ કરે છે. આ ઉપરાંત દેશના સોનાના બજારમાં પણ સ્થિરતા આવશે. કારણ કે દેશમાં સોનાની ખરીદી સંસ્કૃતિ અને પરંપરાઓ સાથે જોડાયેલી છે. આવી સ્થિતિમાં, આ સોનોની કિંમતને નિયંત્રિત કરવામાં પણ મદદ કરી શકે છે.
