કૃત્રિમ વરસાદ ટેકનોલોજી: દુષ્કાળનો સામનો કરવા માટે એક આધુનિક ઉકેલ
વિશ્વભરના ઘણા દેશો હવે કુદરતી વરસાદની રાહ જોવાને બદલે કૃત્રિમ વરસાદ ટેકનોલોજીનો આશરો લઈ રહ્યા છે. આને ક્લાઉડ સીડિંગ કહેવામાં આવે છે – એક પ્રક્રિયા જે વાદળોમાં ભેજ વધારવા માટે રસાયણો અથવા મીઠાના જ્વાળાઓનો ઉપયોગ કરે છે જેથી તેઓ વરસાદ કરી શકે.
આ ટેકનોલોજી દુષ્કાળ રાહત, કૃષિ, પાણી વ્યવસ્થાપન અને પ્રદૂષણ નિયંત્રણ જેવા ઘણા ક્ષેત્રોમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી રહી છે.
ચીન
ચીન હાલમાં ક્લાઉડ સીડિંગ ટેકનોલોજીમાં વિશ્વ અગ્રણી છે. સરકાર 2025 સુધીમાં આશરે 5.5 મિલિયન ચોરસ કિલોમીટરને આવરી લેવાનું લક્ષ્ય રાખે છે.
અહીં AI-આધારિત હવામાન આગાહી, રોકેટ અને વિમાનનો ઉપયોગ કરીને વરસાદ થાય છે. ચીન તેનો ઉપયોગ મુખ્ય ઘટનાઓ દરમિયાન દુષ્કાળ નિયંત્રણ, કૃષિ સિંચાઈ અને હવામાન નિયંત્રણ માટે કરે છે.
સંયુક્ત આરબ અમીરાત (UAE)
UAE એ 1982 માં તેનો ક્લાઉડ સીડિંગ કાર્યક્રમ શરૂ કર્યો હતો. આજે, AI, ડ્રોન અને હાઇગ્રોસ્કોપિક મીઠાના જ્વાળાઓનો ઉપયોગ કરીને કૃત્રિમ વરસાદ ઉત્પન્ન થાય છે.
તેનો હેતુ રણ વિસ્તારોમાં ભેજ વધારવાનો અને વરસાદની આવર્તન સુધારવાનો છે.
યુએસએ
યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં, આ ટેકનોલોજી ખાસ કરીને કેલિફોર્નિયા, કોલોરાડો અને ટેક્સાસ જેવા દુષ્કાળગ્રસ્ત રાજ્યોમાં લાગુ પડે છે.
ક્લાઉડ સીડીંગનો ઉપયોગ અહીં સ્નોપેક વધારવા, પાણી સંગ્રહ સુધારવા અને ખેતીને ટેકો આપવા માટે થાય છે.
ભારત
ભારતમાં, ક્લાઉડ સીડીંગનો ઉપયોગ મુખ્યત્વે દુષ્કાળ દરમિયાન અને કૃષિ સિંચાઈ માટે થાય છે.
મહારાષ્ટ્ર, કર્ણાટક અને તમિલનાડુ જેવા રાજ્યોમાં ખાનગી અને સરકારી સ્તરે આ ટેકનોલોજીના અનેક પરીક્ષણો હાથ ધરવામાં આવ્યા છે.
તાજેતરમાં, આઈઆઈટી કાનપુરે દિલ્હી-એનસીઆરમાં સિલ્વર આયોડાઇડ જ્વાળાઓનો ઉપયોગ કરીને બે પરીક્ષણો હાથ ધર્યા હતા, જોકે તેનાથી ઇચ્છિત વરસાદ થયો ન હતો.
થાઇલેન્ડ
થાઇલેન્ડે 1950 ના દાયકામાં ‘રોયલ રેઈનમેકિંગ પ્રોજેક્ટ’ શરૂ કર્યો હતો, જે વિશ્વના સૌથી જૂના અને સૌથી સફળ ક્લાઉડ સીડીંગ કાર્યક્રમોમાંનો એક છે.
આ ટેકનોલોજી કૃષિ ઉત્પાદન વધારવા, પ્રદૂષણ ઘટાડવા અને જળ સંસાધનોનું સંચાલન કરવામાં મદદ કરે છે.
રશિયા
રશિયામાં, ક્લાઉડ સીડીંગનો ઉપયોગ માત્ર કૃષિ અને દુષ્કાળ રાહત માટે જ નહીં, પણ જંગલની આગ ઓલવવા માટે પણ થાય છે.
આ દેશ તેના શુષ્ક પ્રદેશોમાં આબોહવા સંતુલન જાળવવા માટે આ ટેકનોલોજી પર આધાર રાખે છે.
ઓસ્ટ્રેલિયા
ઓસ્ટ્રેલિયામાં, આ ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કૃષિ, પાણી વ્યવસ્થાપન અને જળવિદ્યુત ઉત્પાદનમાં સુધારો કરવા માટે થઈ રહ્યો છે.
તે શુષ્ક સમયગાળા દરમિયાન વરસાદની ખાધને પૂર્ણ કરવામાં અને પાણીની ઉપલબ્ધતા જાળવવામાં અસરકારક સાબિત થાય છે.
સાઉદી અરેબિયા
સાઉદી અરેબિયાએ 2022 માં તેનું પ્રથમ ક્લાઉડ સીડિંગ ઓપરેશન શરૂ કર્યું.
આનો ઉદ્દેશ્ય રણ વિસ્તારોમાં ભેજ વધારવાનો, રણીકરણ અટકાવવાનો અને પાણીની અછતને દૂર કરવાનો છે.
ઇન્ડોનેશિયા
ઇન્ડોનેશિયા આ ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ પૂરનું જોખમ ઘટાડવા અને જળ સંસાધનોનું વધુ સારી રીતે સંચાલન કરવા માટે કરે છે.
અહીંની સરકાર હવામાન અસંતુલનને નિયંત્રિત કરવા માટે નિયમિતપણે ક્લાઉડ સીડિંગ કરે છે.
